*** موشک شهاب-۳***

*** موشک شهاب-۳***

همه چیز درباره سیستمهای موشکی
*** موشک شهاب-۳***

*** موشک شهاب-۳***

همه چیز درباره سیستمهای موشکی

موشک‌های ایرانی با «فناوری MEMS» استراتژیک می‌شوند/ تجهیز پهپادهای سپاه به تسلیحات نوین Fire and Forget +عکس


بمب هوشمند
موشک‌های ایرانی با «فناوری MEMS» استراتژیک می‌شوند

 تجهیز پهپادهای سپاه به تسلیحات نوین Fire and Forget +عکس

روند توسعه سامانه های جستجوگر لیزری، تصویری مرئی و حرارتی موشکها در کشور، با نقشه راه مدون ادامه داشته و محققان کشورمان موفق به ساخت آشکارسازهای مادون با فناوری مهم و ارزشمند MEMS نیز شده اند.

به گزراش سرویس دفاع و امنیت مشرق، طی هفته های اخیر از بمب هوشمند و نقطه زن قائم ساخت وزارت دفاع در جریان تحویل پهپادهای شناسایی و رزمی مهاجر-۶ به نیروی زمینی سپاه رونمایی شد که در این مراسم بمب قائم با ۲ نوع جستجوگر به نمایش درآمد؛ یکی جستجوگر تصویری دید در روز یا مرئی که به جستجوگر تلویزیونی نیز معروف است و دیگری جستجوگر تصویرساز حرارتی (IIR) که هر دو نوع این جستجوگرها با بهره گیری از یک نرم افزار پردازش تصویر، قابلیت نگه داشتن قفل روی هدف و هدایت بمب ها یا موشک ها را به سمت آن دارند که در نتیجه سلاح به کارگیرنده این ترکیب، در دسته سلاح های "شلیک کن و فراموش کن" قرار می گیرد.

بمب هوشمند قائم با جستجوگر تصویری مرئی
بمب قائم با جستجوگر تصویری حرارتی

این رخداد از انجا حائز اهمیت است که در حدود ۲ دهه پیش که هنوز پهپادها در نقش رزمی توسعه نیافته بودند، کارشناسان یکی از نقاط ضعف پهپادها را لزوم توسعه تسلیحات سبک و کوچک برای آنها می دانستند. اما افزایش چشمگیر نیاز به پهپادها در مأموریت های رزمی، افزایش سرسام آور قیمت هواپیماها و بالگردهای مدرن رزمی و از سوی دیگر توسعه سریع و مقرون به صرفه پهپادها سبب شد که توسعه تسلیحات متناسب با پهپادها سهم چندان بزرگی از برنامه های پهپادی را به خود اختصاص ندهد ضمن اینکه پهپادهایی ساخته شد که امکان استفاده از تسلیحات معمول هواپیماها و بالگردهای تهاجمی را داشت.

امروزه با افزایش دقت نقطه زنی تسلیحات هواپرتاب، علاقمندی به توسعه نمونه های سبک و کوچک، هم برای هواپیماهای سرنشین دار بیشتر شده که بمب های کم قطر یا SDB نمونه هایی از آن است. پیشتر نیز خانواده بمب و موشک سدید و نیز بمب ۳۴۲ در سپاه برای استفاده در پهپادها و پرنده های رزمی سبک مانند بالگرد شاهد ۲۸۵ توسعه یافته بود.

بمب ۳۴۲ یک سلاح هواپرتاب ۱۸ کیلوگرمی با جستجوگر تصویری بوده و در بمب ها و موشک سدید نیز از هر دو نوع جستجوگر دید در روز و تصویرساز حرارتی که قابلیت "شلیک کن و فراموش کن" به آنها می دهد استفاده شده بود.

بمب هواپرتاب هوشمند ۳۴۲

موشک سدید-۱ که گفته می شد از جستجوگر لیزری یا اپتیکی برخوردار بود برای اولین بار در کنار بالگرد شاهد ۲۸۵ سی در نمایشگاه هوایی کیش در سال ۱۳۸۸ مشاهده شد. در بازدید فرماندهی کل قوا از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه در سال ۱۳۹۳ نیز موشک سدید-۳ با جستجوگر اپتیکی دید در روز و بمب ۳۴۲ با جستجوگر تصویری مشاهده شد.

موشک سدید-۱ در نمایشگاه کیش
موشک سدید با هدایت اپتیکی

به نظر می رسد بمب سدید نمونه اصلاح شده ای از بمب ۳۴۲ با بالهای میانی بزرگتر برای حمل محموله سنگین تر و رسیدن به برد بیشتر باشد. بمب سدید در نمایشگاه ماکس-۲۰۱۷ نیز در غرفه کشورمان در کنار بمب هدایت تلویزیونی قاصد به نمایش در آمده بود.

بمب سدید
بمب سدید با جستجوگر تصویری حرارتی

در بازدید دبیر شورای عالی امنیت ملی از دستاوردهای پهپادی نیروی هوافضای سپاه، بمب های سدید با جستجوگر تصویرساز حرارتی نیز مشاهده شد. بمب های سدید قابلیت حمله به اهداف ساکن و متحرک را در تمام شرایط آب و هوایی (با جستجوگر حرارتی) دارند.

این بمب ۳۴ کیلوگرمی، دارای طول ۱۶۳۰ و قطر ۱۵۲ میلیمتر بوده و سرجنگی انفجاری-ترکشی آن تا شعاع ۳۰ متر مؤثر است. دقت این بمب با جستجوگر لیزری حدود ۲.۵ متر، با جستجوگر حرارتی محدوده ۲.۵ در ۲.۵ متر و با جستجوگر تصویری دید در روز، ۵ متر گزارش شده است.

تولید انبوه بمب های سدید
بمب های ۳۴۲ با جستجوگر حرارتی نصب شده زیر بدنه پهپاد پنهانکار صاعقه

سامانه هدایت بر اساس تصویر فروسرخ یکی از انواع روش‌های مورد استفاده در نسل سوم هدایت در موشک‌های ضد زره یعنی هدایت به سبک «شلیک کن-فراموش کن» هستند. هلفایر (مدل L) با هدایت راداری موج میلیمتری، جاولین با هدایت تصویری فروسرخ از جمله موشک‌های نسل سومی هستند که عملکرد شلیک کن-فراموش کن داشته و البته از جستجوگرهای مختلفی استفاده می‌ کنند. با روش شلیک کن-فراموش کن، هواگرد شلیک کننده، از ردگیری هدف (و موشک) تا لحظه اصابت موشک بی‌ نیاز شده که برای بقاپذیری آن در میدان نبرد بسیار مفید است. همچنین امکان درگیری با تعداد هدف بیشتری در بازه زمانی یکسان در مقایسه با استفاده از موشک‌های نسل دوم فراهم می‌ شود.

این جستجوگرهای الکترواپتیکی و خصوصاً  نوع تصویری فروسرخ (IIR)  در زمره گونه‌های غیرفعال یا passive قرار می‌گیرد که بدون ایجاد هر گونه انتشاری اقدام به شناسایی و قفل روی اهداف می‌ کند که این نوع جستجوگر، قابلیت ردگیری اهداف زرهی و شناوری را از تمام زوایا دارد، از مقاومت نسبتاً بالایی نسبت به اخلال(جمینگ) و فریب برخوردار بوده و حساسیت بسیار بهتری در تشخیص اهداف دارد. همچنین برخلاف جستجوگرهای اپتیکی مرئی که تنها در روز و شرایط آب و هوایی مساعد قابلیت فعالیت دارند، جستجوگر تصویری حرارتی در شب و شرایط نامساعد با درصدی کاهش برد توان عملیات دارد.

تصاویر ارسالی از بمب هوشمند سدید در حالت اصابت به هدف متحرک زمینی

جدیدترین حسگرهای فروسرخ تصویری قابلیت تشخیص در محدوده‌های متنوع امواج فروسرخ و حتی امواج ماورای بنفش را دارند (dual waveband imaging infrared) و در نتیجه به این دلیل و نیز افزایش هوشمندی پردازشگرهای دیجیتال، امکان مقابله با آنها بسیار دشوار شده است. بسیاری از حسگرهای جدید تصویری فروسرخ در محدوده طول موج متوسط فروسرخ (MWIR) یا بلند فروسرخ (LWIR) کار می‌کنند تا تابش فروسرخ اجسام را به راحتی از نور مرئی تشخیص دهند. از این فناوری در سامانه‌های مختلفی با مأموریت‌های شناسایی، ردگیری اهداف، سامانه‌های کنترل آتش و حسگر موشک‌ها استفاده می‌شود. در موشک‌های بهره‌مند از جستجوگر تصویری فروسرخ، داده‌های تصویری حسگر از طریق خط ارتباط داده به سامانه پرتاب نیز منتقل می‌شود.

با استفاده از یک پایگاه اطلاعات ذخیره شده در موشک می‌توان با بهره‌گیری از توانمندی‌های تحلیل تصویر، هوشمندی بالایی برای موشک در انتخاب اهداف و تغییر آنها به صورت خودکار (در صورت الزام در شرایط نبرد) هم فراهم نمود.

میزان تشخیص اهداف با تصاویر قابل تهیه با جستجوگر IIR

جستجوگرهای حرارتی تصویرساز که امروزه در دنیا ساخته شده اند قابلیت کشف پرنده های نسل پنجم که از نظر راداری پنهانکار هستند را نیز دارد. مثال بومی این ادعا، کشف و ردیابی پهپاد فوق پیشرفته آمریکایی RQ-۱۷۰ قبل از فرود آوردن آن است.

ردیابی RQ-۱۷۰ توسط سامانه های حرارتی ایران در سال ۱۳۸۸

**ویژگی های مهم بمب قائم

در تصاویر مشاهده شده از بمب قائم، نمونه برخوردار از جستجوگر تصویرساز حرارتی دارای پوشش "منیزیم فلوراید" در پنجره خود است که اثرات مهمی در تشخیص محدوده مطلوب امواج فروسرخ دارد. این ماده با حذف برخی از باندهای امواج فروسرخ، فقط فرکانسهایی از امواج فروسرخ را عبور می دهد که مربوط به مواد سازنده به کار رفته در تجهیزات هدف بوده و اثرات محیطی پس زمینه و اثرات حرارتی روی پنجره جستجوگر را نیز تا حد زیادی حذف می کند. همچنین خواص مکانیکی طلق یا شیشه پنجره جستجوگر با بهره‌گیری از این ماده بهبود می‌یابد که در صورت تشکیل امواج شوک در جلوی موشک در سرعت‌های شلیک مادون صوت بالا (High Subsonic) اهمیت بیشتری می‌یابد. به علاوه با بهره‌گیری از این ماده مقاومت در برابر اثرات اصطکاکی و سایشی قطرات آب نیز بهبود یافته که ارزش بالایی برای موشک‌های کروز دریایی که در نزدیک سطح آب پرواز می کنند، دارد.

تصاویر دریافتی از جستجوگر تصویری مرئی بمب قائم در حال اصابت به یک هدف دریایی

این نوع پوشش قبلاً در موشک های مختلف ایرانی دارای جستجوگر تصویری حرارتی مانند میثاق-۳ و همچنین نصر بصیر مشاهده شده بود.

سر جستجوگر موشک نصر بصیر (سمت راست) و میثاق-۳ (سمت چپ)

برای اشاره به جزئیات نمونه‌هایی از جستجوگرهای اپتیکی سبک ساخت داخل می توان به T-Falcon اشاره کرد. این جستجوگر که به صورت ژیروسکوپیک در دو محور پایدار شده است، ۱.۳۶ کیلوگرم جرم و ۱۵۰ میلیمتر قطر دارد و بر روی پهپادها نیز مورد استفاده قرار می گیرد و دارای زوم اپتیکی ۲۶ برابر است.

تی-فالکون

از نمونه های مخصوص تسلیحات هواپایه نیز می توان به RU۱۱۳ST اشاره کرد که یک جستجوگر دید در روز است که با بهره گیری از سامانه پردازش تصویر، پس از شناسایی و قفل روی هدف، تا لحظه اصابت داده های هدایتی مورد نیاز را برای بمب یا موشک تأمین می کند. این سامانه قابلیت جستجو و شناسایی و تشخیص هوشمند هدف پس از رهایی از هواگرد حامل را نیز دارد. دوربین این سامانه نیز با دقت بهتر از ۴۰۰ میکرو رادیان در دو محور پایدار شده و قابلیت چرخش در بازه ۸۰ درجه در هر یک از دو راستای عمودی و افقی را دارد. این سامانه دارای قطر ۱۳۰ و جرم کمتر از ۵ کیلوگرم بوده و در دمای منفی ۲۰ تا مثبت ۵۵ درجه کار می کند. دمای منفی ۲۰ درجه به معنی امکان کار کردن تا ارتفاع کمتر از ۵۵۰۰ متر جو زمین است که با توجه به سقف پرواز پهپادها و بالگردهای رزمی معمول، محدوده مناسبی محسوب می شود.

توان مصرفی این سامانه در حدود ۵۰ وات بوده و توان مقاومت در برابر شوک تا ۱۰ برابر شتاب جاذبه زمین به مدت حدود ۰.۵ ثانیه را دارد. دقت ردیابی زاویه ای این سامانه ۰.۱ درجه و سرعت ردیابی زاویه ای آن ۲۵ درجه بر ثانیه است.

جستجوگر حرارتی تصویری RU۳۲۰ST (سمت چپ) در کنار جستجوگر تصویری مرئی RU۱۱۳ST (سمت راست)

نمونه حرارتی از این رده از جستجوگرها نیز با نام RU۳۲۰ST ساخته شده که از نوع تصویری حرارتی و غیرسرد شونده است. این نمونه نیز مشابه نمونه دید در روز، قابلیت جستجو، شناسایی و قفل خودکار روی هدف را بر اساس بازتاب های حرارتی سطح جسم دارد. حسگر به کار رفته در آن دارای فناوری FPA یا Focal Plane Array است که امروزه در تمام سامانه های پیشرفته مورد استفاده قرار گرفته و می تواند تصاویری به خوبی دوربین های CCD ارائه دهد و البته نیاز به کار پردازشی بیشتری نسبت به جستجوگرهای تصویری حرارتی معمولی دارد. این سامانه دارای قطر ۱۳۴ و طول ۲۵۰ میلیمتر بوده و مشخصات جرمی و دمای عملکردی، دقت و سرعت زاویه ای آن مانند نمونه RU۱۱۳ST است. سامانه های تصویری حرارتی غیرسرشونده هر چند حساسیت بیشتری به اثرات محیطی نسبت به نمونه های سردشونده دارند اما ارزانتر بوده و به واسطه وزن کمتر برای نصب روی سلاح های هواپرتاب سبک مناسب هستند. البته به واسطه فناوری FPA جستجوگر ایرانی RU۳۲۰ST از مقاومت بالایی نسبت به فریب دهنده های حرارتی و امکان تشخیص دقیقتر هدف و اجزای آن برخوردار است.

البته فناوری ساخت جستجوگرهای حرارتی سرد شونده نیز در کشور وجود داشته و هم نمونه های نصب شونده روی سلاح های هواپرتاب و هم نمونه های زمینی آنها تولید شده است. تصویر نیز نمونه ای از جستجوگرهای حرارتی سرد شونده ساخت داخل را نشان می دهد.

جستجوگر حرارتی سرد شونده ساخت ایران

با این اوصاف، کاملا مشخص است که روند توسعه سامانه های جستجوگر لیزری، تصویری مرئی و حرارتی در کشور، با برنامه ای مناسب و نقشه راه مدون ادامه داشته و حتی در اجزای حساس این سامانه ها جریان دارد. امروزه محققان کشورمان موفق به ساخت آشکارسازهای مادون با فناوری مهم و ارزشمند MEMS نیز شده اند که کاربری های خاص خود را دارد.

اجزاء رادار موج میلیمتری دیده‌بان

همچنین رادارهای موج میلیمتری مخصوص بالگرد و نیز رادارهای موج میلیمتری با قطر کم مانند رادار دیده‌ بان در کشور ساخته شده که می تواند در نمونه های بعدی برای موشک های ضد زره نیز توسعه داده شود. شاید گام مهم بعدی در کشور رسیدن به جستجوگرهای تصویری حرارتی باند فرکانسی متنوع و دو رنگ سرد شونده برای موشک های هوا به هوای کوتاه برد باشد که نیاز مهمی برای طیف متنوعی از هواگردهای رزمی کشور است زیرا موشک های موجود حتی موشک R-۷۳ روسی نیز از جستجوگرهای حرارتی معمولی و نه تصویری استفاده می کند در حالی که موشک های مدرن مانند AIM-۹X، پایتون-۵ و اسرام، همگی از جستجوگرهای تصویری حرارتی بهره می برند.

موشک‌های ایرانی با نسل جدید لانچرها پرتاب می‌شوند + عکس




گزارشی از پیشرفت پرتابگرها در کشور؛

موشک‌های ایرانی با نسل جدید لانچرها پرتاب می‌شوند + عکس
پرتابگرها وظیفه دارند موشک های 6 تا 23 تنی را از حالت افقی به عمودی تغییر وضعیت داده و آن را شلیک کنند. حرکت دقیق موشک ها به وضعیت عمودی به طوری که پدیده تلاطم سوخت یا ارتعاشات پس از توقف رخ ندهد از کارهای حساس این لانچرهای غول پیکر است.
به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، پرتابه های راکتی برای شلیک نیازمند به سامانه ای هستند تا ضمن قرارگیری بر روی آن در زاویه مناسب تنظیم شده و پرواز خود را آغاز کنند. این سامانه که از آن با نام پرتابگر(Launcher) یاد می شود هر چند به ظاهر در اغلب موارد از یک ریل یا لوله پرتاب تشکیل شده اما فناوری ساخت آن بسیار مهم است.

خصوصاً در مورد راکت ها که پس از شلیک فاقد سامانه هدایت و تصحیح مسیر هستند این اهمیت بیشتر است زیرا بخش عظیمی از دقت آنها وابسته به دقت در هدفگیری اولیه روی پرتابگر است. به عنوان مثال، تنها یکدهم درجه خطا در سمت گیری افقی پرتابگر موجب بروز حدود 87.2 متر خطای سمتی نسبت به نقطه هدفگیری شده در برد 50 کیلومتر می شود و این در حالی است که عوامل خطای دیگر هم وجود دارند که بر دقت شلیک تأثیر می گذارند.

عموماً پرتابه های راکتی اولیه که سابقه آنها به قرن ها قبل در چین بازمی گردد از روی پرتابگرهای ثابت تک فروندی پرتاب می شدند. در عصر راکت یعنی قرن بیستم، برای راکت های کالیبر پائین، پرتابگرهای چند فروندی ساخته شد ولی از آن دوران تا کنون اکثر راکت های بزرگ و موشک های بالستیک همچنان از پرتابگرهای تکی استفاده می کنند.

دو دسته دیگر پرتابگرها از لحاظ قابلیت تحرک به جز نوع ثابت شامل انواع نیمه متحرک یا کششی و متحرک یا خودکششی هستند. در نوع کششی، پرتابگر توسط یک وسیله دیگر یدک کشیده شده و به منطقه استقرار منتقل می شود. بهترین نوع پرتابگرها از نظر تحرک نوع خودکششی است که مزیت های راهکنشی(تاکتیکی) بسیاری برای نیروی به کارگیرنده آن و مشکلات زیادی برای هدفیابی و انهدام پیش از شلیک برای طرف مقابل به وجود می آورد.

با این پرتابگرهای متحرک عملاً هر نقطه ای می تواند محل شروع پرواز موشک یا هر سلاح سنگین دیگر باشد و از این بابت خطر شناسایی و انهدام سلاح و پرتابگر آن توسط دشمن به شدت کاهش می یابد. فرماندهان نظامی از دیرباز با پی بردن به این مزیت ها تلاش برای متحرک سازی سلاح های سنگین خود را در دستور کار قرار دادند که نمونه ای از آن در تصویر زیر دیده می شود.

 

تجلی درک نیاز به تحرک در به کارگیری توپ از روی شتر

پرتابگرها در ایران

در کشورمان ایران پس از شروع دوره خودکفایی و ساخت ادوات نظامی، با افزایش تولید راکت و موشک ها پرتابگرهای ساخت داخل نیز به مرحله تولید رسیدند. برای راکت های توپخانه ای 107، 122، 240 و 333 میلیمتری پرتابگرهای چند فروندی توسط صنایع دفاعی ساخته و در نیروهای مسلح استفاده می شود که نمونه های 107 و 122 میلیمتری روی خودروهای تاکتیکی، وانت، کامیون، موتورهای چهارچرخه، قایق های تندرو، کشتی و هواناو تا به امروز مورد استفاده قرار گرفته است که گستردگی کمّی آنها توان آتشباری بالایی برای نیروهای زمینی و دریایی کشورمان ایجاد کرده است.

راکت های 240 و 333 میلیمتری عموماً از یک پرتابگر کامیونی 6 چرخه که در تصویر زیر قابل مشاهده است استفاده می کنند. این خودرو 15 تنی، قابلیت حرکت با سرعت 60 کیلومتر بر ساعت را داشته و زاویه دوران لوله های راکت در نمونه 240 میلیمتری که 12 تایی است 0 تا 57 درجه در راستای عمودی، 90 درجه به چپ و 100 درجه به راست و برای لوله های 333 میلیمتری که 4 تایی هستند با زاویه مشابه عمودی ولی 45 درجه به چپ و راست است.

 
پرتابگر کامیونی راکت های فجر 3 و 5

نمونه هایی از این پرتابگرها مجهز به آنتن های مخابراتی هم دیده شده اند که قاعدتاً برای هماهنگی بین چندین پرتابگر و ایجاد یک آتشبار برای پوشش بهتر منطقه هدف به کار می روند.

راکت های بزرگتر و سنگین تر ایرانی مانند نازعات 6 و 10، زلزال1 و 2 و 3 عموماً از یک نوع سامانه پرتابگر متحرک تک فروندی استفاده می کنند که تفاوت های جزئی با یکدیگر داشته و البته برای پرتاب راکت های کاوشگر فضایی نیز از آنها استفاده شده است. این خودرو یک کامیون 6 چرخه است که بیشینه سرعت آن 60 کیلومتر بر ساعت اعلام شده و در مدت 6 دقیقه آماده پرتاب محموله خود می شود.

به گزارش مشرق، ریل پرتاب این سامانه قابلیت تخصیص زاویه 50 تا 75 درجه عمودی و 70 درجه به چپ و راست را برای شلیک داشته و با 4 جک حلزونی تراز می شود. حرکت آن در راستای عمودی با جک هیدرولیکی و در راستای عرضی به صورت دستی است.

آنطور که اعلام شده خطای زاویه ای آن در هر یک از دو راستای مذکور، عددی کمتر از یک هزارم درجه است که مقدار بسیار اندکی محسوب می شود. برای محاسبه پارامترهای مورد نیاز در تنظیمات این پرتابگرها، یک خودرو به عنوان دفتر فرماندهی نیز به آنها کمک می دهد.

 
پرتابگر تک فروندی حامل موشک زلزال

در چند سال اخیر، پرتابگر ثابت و نیمه متحرک سه فروندی هم برای راکت های زلزال دیده شده است که هر چند تحرک کامل نداشته و توسط یک کامیون یدک کشیده می شود اما نقش مؤثری در افزایش حجم آتش از یک منطقه پرتاب که با تلاش های خاصی از شناسایی آن توسط دشمن جلوگیری می شود و برای افزایش احتمال برخورد به یک مساحت مشخص دارد.

 
پرتابگر سه تایی حامل موشک خلیج فارس

توسعه این سامانه منجر به ساخت دو پرتابگری شد که در موشک بسیار دقیق شبه بالستیک فاتح-110 استفاده می شود. در ابتدای امر هر چند آزمایش های این موشک از روی پرتابگر ثابت یا نیمه متحرک که مشابه پرتابگر موشک های سطح به هوای صیاد-1 بود انجام شد اما نمونه های عملیاتی آن از دو پرتابگر مذکور استفاده می نمایند. این دو شامل یک نمونه صرفاً شلیک کننده و یک نمونه دارای اتاقک مجهز به تجهیزات محاسبه پارامترهای پروازی و هدفگیری است. به نظر می رسد در هر آتشبار موشک های فاتح-110 یک پرتابگر از نوع اتاقک دار و چند پرتابگر ساده به کار گرفته می شود.

ارزش بالای موشک فاتح-110 که تا کنون چهار نسل از آن با بردهای 200 تا 300 کیلومتر معرفی شده اند باعث شد تا هم یک نمونه دریایی از آن با نام خلیج فارس با مأموریت ضد کشتی توسعه یابد و هم برای خود فاتح، پرتابگری جدید با مشخصات ویژه طراحی و ساخته شود.

 
پرتابگر موشک فاتح-110 با اتاقک سامانه های فرماندهی

موشک ارزشمند خلیج فارس از دو نوع پرتابگر استفاده می کند. اول نمونه تک فروندی مشابه راکت های نازعات و زلزال و موشک فاتح-110 و دیگری هم نمونه سه فروندی مشابه پرتابگر جدید راکت های زلزال. به نظر می رسد با توجه به مشابهت ابعاد بدنه موشک خلیج فارس و فاتح، موشک فاتح-110 نیز از روی پرتابگر سه فروندی نیمه متحرک قابل شلیک باشند.

اما پرتابگر جدید فاتح-110 با نام «ذوالفقار» را باید به واقع گام نوینی در این زمینه دانست. این پرتابگر یک خودروی 6 چرخه است که قابلیت حمل و به کارگیری دو موشک فاتح را داشته و در واقع دربردارنده درصدی از تحرک بالای پرتابگرهای تکی و درصدی از حجم آتش پرتابگرهای سه تایی نیمه متحرک است.

در این سامانه از یک پلت فرم جدید به جای کامیون های قبلی استفاده شده است که روی قسمت فوقانی آن دو ریل پرتاب برای دو موشک نصب شده است. هر چند این دو ریل به هم نزدیک هستند اما در صورتی که امکان تخصیص زوایای متفاوتی داشته باشند می توان از هر پرتابگر به دو هدف مختلف که البته اختلاف زاویه عرضی زیادی ندارند شلیک کرد.

 
پرتابگر دو فروندی موشک فاتح-110

علاوه بر مزایای فوق، این پرتابگرهای متحرک باعث کاهش تعداد خودروهای حامل موشک به نصف شده، کار اختفای پیش و پس از شلیک را سریعتر کرده و ضمن افزایش تعداد موشک در دسترس برای شلیک از یک موقعیت خاص که انواع روش های حفاظتی نیز برای مخفی نگهداشتن آن انجام شده بدون نیاز به بارگذاری مجدد امکان دو شلیک از یک موقعیت را به دست می دهند. پس از شلیک نیز این پرتابگرهای جدید با قابلیت های حرکتی بسیار بهتر از نمونه های قبلی به سرعت از منطقه خارج می شوند.

دسته دیگری از پرتابگرهای بومی ایرانی مربوط به موشک های بالستیک میانبرد و دوربرد هستند.

پرتابگر موشک های شهاب1و2 که نمونه های داخلی اسکاد روسی محسوب می شوند مشابه پرتابگرهای همین موشک ها است اما از نمونه شهاب-3 به بعد، پرتابگرهایی با طراحی ایرانی و متناسب با ابعاد بزرگ موشک های جدید توسعه یافته اند. یک نمونه برای موشک های سوخت مایع مانند شهاب-3، قدر، عاشور و احتمالاً قیام و یک نمونه هم برای موشک سوخت جامد سجیل.

این دو دسته ضمن برخورداری از سامانه های محاسباتی مربوط به پرتاب موشک و ادوات مخابراتی با توجه به نیاز، تفاوت هایی باهم دارند.

 
پرتابگر موشک های شهاب 1 و 2

این پرتابگرها وظیفه دارند موشک های 6 تا 23 تنی را از حالت افقی به صورت عمودی تغییر وضعیت دهند و آن را شلیک کنند. جدا از ظرافت های حمل موشک هایی با چندین تن سوخت و چند صد کیلوگرم محموله انفجاری، حرکت دادن دقیق موشک ها به وضعیت عمودی به طوری که پدیده تلاطم سوخت یا ارتعاشات پس از توقف موشک رخ ندهد از کارهای حساس این پرتابگرهای غول پیکر است.

 
پرتابگر موشک سوخت مایع قدر و سوخت جامد سجیل

پرتابگر موشک های بالستیک سوخت مایع ایرانی هم مثل پرتابگر راکت های زلزال، در برنامه های فضایی ایران نقش داشته به طوری که تمام پرتاب های ماهواره برهای ایران یعنی سفیر با جرم 22 تن تاکنون با استفاده از نمونه ای از سامانه پرتاب موشک های سوخت مایع دوربرد به انجام رسیده است.

 
پرتابگر موشک ماهواره بر سفیر

به گزارش مشرق، موشک های کروز دریایی نیز از جمله محصولات دفاعی تولید شونده در ایران هستند که پرتابگرهای ویژه خود دارند. موشک هایی مانند رعد و صاعقه از پرتابگرهای تکی و موشک هایی مانند کوثر، نصر، نور و قادر از پرتابگرهای دو یا سه فروندی جعبه ای شلیک می شوند. موشک های نور و قادر با سامانه ولایت به کارگیری می شوند که پیش از این در گزارشی مستقل به سامانه ولایت پرداخته بودیم.

این پرتابگرها در هر دو راستای افقی و عمودی با سامانه های خودکار تغییر وضعیت داده و از دقت مناسبی در سمت گیری برخوردارند هر چند که در نهایت این خود موشک ها هستند که کار تصحیح مسیر را انجام می دهند.
 
پرتابگر سه فروندی موشک ضد کشتی نور

سامانه های موشکی سطح به هوا هم که در سازمان صنایع هوافضای کشور تولید می شوند از پرتابگرهای بومی استفاده می کنند که دارای دو درجه آزادی زاویه ای در سمت و ارتفاع است.

از جمله سامانه مرصاد با موشک های شاهین و شلمچه از پرتابگرهای کششی سه فروندی و سامانه موشکی صیاد-1 از پرتابگر ثابت تکی برخوردار و دارای فناوری بالایی از نظر دقت ساخت و قابلیت های جهتگیری سریع به سمت هدف هستند. به علاوه تراز کردن این سامانه ها با افق بطوری که بهترین و پایدارترین حالت برای شلیک این موشک ها فراهم شود توسط این پرتابگرها به انجام می رسد.

 
پرتابگر سه فروندی موشک سطح به هوای شاهین

یک پرتابگر چهار فروندی سیلویی که موشک های خود را در هنگام شلیک به صورت عمودی قرار می دهد در سال های گذشته به نمایش در آمد که تا زمان اعلام داده های بیشتری از سامانه پدافند هوایی موشکی ایرانی با نام باور-373 (مشابه اس-300 روسی) از پرداختن به آن و نمونه احتمالی جدید صرف نظر کرده و تنها به ذکر این نکته بسنده می کنیم که طراحی چنین پرتابگری با توجه به فشار و دمای گازهای خروجی موشک، کار علمی و فنی بسیار مهمی است هر چند که از توان متخصصان ایرانی فراتر نیست.

آخرین پرتابگر موشکی جدیدی که در جمهوری اسلامی ایران رونمایی شده، خودروهای پرتابگر موشک در سامانه جدید سطح به هوای «رعد» نیروی هوافضای سپاه است.

این خودرو 6 چرخه که شباهت ویژه ای به نمونه چرخدار به کار رفته در سامانه سطح به هوای بوک-ام-1-2 روسی دارد حامل یک مجموعه سه تایی از موشک رعد است که دو درجه آزادی سمتی و ارتفاعی داشته و در برخی نمونه ها مجهز به رادار هم بوده و به نظر می رسد زیر قسمت موشک ها محلی برای استقرار خدمه داشته باشد.

در این صورت این پرتابگر باید حامل تجهیزات مخابراتی و سامانه های نمایش وضعیت اهداف و تخصیص آنها به هر یک از پرتابگرهای درگیر در هر آتشبار و سامانه های پردازش راداری برای نمونه مربوطه هم باشد.

 
پرتابگر موشک سطح به هوای رعد

سامانه رعد به کمک این پرتابگر از مزیت بسیار مهم تحرک کامل برخوردار شده که در قیاس با سامانه های مرصاد و صیاد-1 آن را بسیار ارزشمندتر می کند زیرا وجود پدافند متحرک در آرایش دفاعی، قابلیت های ویژه ای در بقاپذیری رزمی ضمن پوشش سریعتر و بهتر مناطق جغرافیایی مختلف ایجاد می کند.

شباهت ویژه این پرتابگر به نمونه مورد استفاده در نسل جدید سامانه تور-ام-1 یعنی تور-ام-2 و به خاطر آوردن داستان ورود اسکاد به ایران این تصور را ایجاد می کند که در صورت تولید نمونه بومی از سامانه تور احتمالاً همین پرتابگر حامل موشک های آن خواهد بود زیرا بعید نیست با توجه به درایت و دوراندیشی شهید حسن تهرانی مقدم، تعدادی از تور-ام-1ها را نیز مانند اسکاد در بدو ورود به ایران برای مهندسی معکوس جدا کرده باشد!

پرتابگرهای بومی برای موشک های بومی همچون خلیج فارس، موشک های بالستیک ایرانی و موشک های پدافندی در واقع آخرین حلقه از زنجیره تکمیل یک سامانه موشکی است که متحرک بودن یا نبودن و میزان دقت و مقاومت و دوام آن می تواند نقش افزاینده یا کاهنده در قابلیت های موشک و رادار سامانه داشته باشد. سیر پرتابگرهای ایرانی نشان می دهد علاوه بر توسعه موشک های جدید و متناسب با نیاز، سامانه های حمل و پرتاب جدید نیز توسعه یافته اند که تحلیل های روی کاغذ و نتایج رزمایش ها مؤید اثر افزاینده آنها بر کل سامانه و قدرت موشکی ایران است.