معمولا موشک های هوا به هوا ، در دنیا برای دفاع از بالگردها مقابل تهدیدات هوایی نصب می شود اما استفاده از این موشک ها در نقش هوا به زمین به نوعی خاص و کم نظیر است که در بالگردهای سپاه شاهد آن هستیم.
به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، استفاده از موشک های هوا یا زمین پرتاب در نقش های متفاوت، با توجه به ویژگی ها و مزیت های مختلف آنها، امری مرسوم در نیروهای مسلح جهان به حساب می آید؛ به خصوص در کشورهایی که توانسته باشند محدودیت ها و مصائب تسلط بر تکنولوژی و گلوگاههای این تغییرات را برای خود حل کنند. برای مثال موشکی مثل AIM-120 که در اصل یک موشک میان برد هوا به هوا است را می توان در نقش موشک سطح به هوا نیز استفاده کرد یا موشک دوش پرتاب معروف استینگر را می توان روی بالگرد نصب کرده و در نقش هوا به هوا استفاده کرد که این تغییرات، مزیت ها و مشکلات فنی خاص خود را دارد.
یگان هوانیروز سپاه نیز که از چند سال پیش تعدادی بالگرد AH-1J کبری را در اختیار دارد، طی سالهای اخیر تغییرات و ارتقاء های خاصی را روی این بالگرد جنگی پیاده کرده که روز 4 شنبه و در جریان بازدید سردار سرلشکر جعفری فرمانده کل سپاه از مرکز آموزشی و تخصصی تعمیرات بالگرد هوانیروز سپاه، شاهد رونمایی از برخی از سامانه ها بودیم که برای نصب روی این بالگردهای کبری طراحی و عملیاتی شده اند.
از جمله این موارد "موشک آذرخش" بود که در جریان بازدید فرمانده کل سپاه از این مرکز رونمایی شد. قالب و بدنه کلی این موشک شباهت بسیاری به موشک هوا به هوای AIM-9J دارد که سالها پیش برای استفاده در ناوگان جنگنده های ایرانی خریداری شده بود. البته این احتمال به شکل بسیار قوی وجود دارد که بدنه موشک آذرخش صرفا از نمونه آمریکایی الگو برداری و در داخل ساخته شده چراکه متخصصان سپاه در بخش های مختلف، همواره پیشگام و الگوی توسعه تسلیحات ساخت کشورمان بوده اند و با توجه به ساختار متناسب آن موشک، از الگوی مذکور بهره گرفته اند.
شاید این سوال پیش بیاید که اصولا آن موشک در شرایط امروزی و آن هم بر روی بالگردی مثل کبری به چه کاری می آید؟ در پاسخ باید گفت در دنیا معمولا موشک های هوا به هوا برای دفاع از بالگردها در برابر تهدیدات هوایی نصب می شود اما استفاده از این موشک ها در نقش هوا به زمین شاید به نوعی خاص و کم نظیر باشد و سوابق بررسی نشان می دهد فقط ارتش آمریکا برای دوره ای در زمان جنگ سرد، طرح استفاده از موشک سایدوایندور را در نقش ضد زره به آزمایش گذاشت اما این طرح کنار گذاشته شد.
در ابتدا نگاهی به مشخصات موشک آذرخش داشته باشیم که در جریان مراسم رونمایی اعلام شد.
برابر آنچه در این مراسم اعلام شد، برد کلی این موشک در حدود 10 کیلومتر و برد قفل جستجوگر حرارتی این موشک نیز در حدود 6 کیلومتر است، سرعت آن در حدود 550 متر بر ثانیه و وزن آن در حدود 70 کیلوگرم اعلام شده. اما نگاه دقیق تر به بخش جلویی موشک نشان دهنده تغییر جستجوگر نصب شده روی موشک آذرخش است که از نوع حرارتی است و البته اطلاعات خاصی از آن در دسترس نمی باشد.
با توجه به اینکه طبق اعلام مسئولین سپاه در این مراسم، این موشک برای درگیری با اهداف زمینی و همچنین اهداف هوایی کم سرعت طراحی شده بایستی گریزی به تجربیات بدست آمده در عملیات های رزمی در عراق و سوریه زد.
پهپادهای دستساز از جمله جنگ افزارهایی هستند که این روزها در خاورمیانه در تعداد بالا مورد استفاده قرار می گیرند و به دلیل اندازه کوچک و سرعت پایین، شناسایی و مقابله با آنها بسیار سخت است. استفاده از یک بالگرد که می تواند در صورت لزوم با سرعت کم پرواز کرده و در عین حال به یک موشک با جستجوگر حرارت یاب همچون آذرخش مجهز است می تواند گزینه ای مناسب برای مقابله با این شکل از تهدیدات باشد. هواپیماهای جنگی معمولا توان پرواز با سرعت خیلی پایین برای رهگیری این پهپادها را ندارند و از طرف دیگر سامانههای پدافندی سطح به هوا نیز یا در کشف این تهدیدات مشکل داشته یا در صورت کشف موشکهای مورد استفاده در این سامانه ها بسیار گران قیمت هستند.
اما یکی دیگری از تهدیدات شاید روزمره در میدان نبرد خاورمیانه، خودروهای انتحاری هستند. موشک آذرخش می تواند با استفاده از رهگیری حرارت ساطع شده از خودروهای مورد نظر، آنها را شناسایی کرده و با موفقیت مورد اصابت قرار دهد. البته درباره توانایی های این موشک، "قابلیت استفاده از آن در نقش زمین به زمین" نیز سخن به میان آمد است که با این اوصاف، می توان با ترکیب آن با یک سیستم هدف گیری زمینی، از این موشک جدید در نقش ضد خودروهای انتحاری یا زره پوش های سبک نیز بهره برد.
همچنین بر اساس برخی تصاویر منتشر شده، توپ بالگردهای کبری سپاه نیز تغییر کرده و این پرنده ها از یک توپ تک لول استفاده کرده یا خواهند کرد که این توپ تک لول 20 میلی متری "سعیر" نام دارد و می تواند با اهداف به صورت دقیق تا فاصله 1800 متری درگیر شود.
از جمله نکات مثبت درباره این توپ این مسئله است که می توان آنرا روی یک خودرو یا قایق نیز نصب کرده و به عنوان سلاح سطح به هوا نیز مورد استفاده قرار داد و با توجه به اینکه در سلاح های تک لول معمولا شاهد افزایش دقت به نسبت سلاح های چند لوله هستیم، کاربردهای متفاوت و موثری در مقابله با طیف وسیع تهدیدات خواهند داشت که بر پایه افزایش دقت تیراندازی بالگردهای جنگی سپاه استوار است. وزن این سلاح در حدود 55 کیلو و نواخت تیر آن در حدود 600 تیر در دقیقه است.
به نظر میرسد تعریف و ساخت سلاح های جدید که با توجه به تجربیات بدست آمده از نبردهای اخیر در منطقه خاورمیانه، به دست آمده، قطعا به ساخت هر چه بهتر سازمان نوپای هوانیروز سپاه کمک کرده و ترکیب پهپادها با بالگردهای هوانیروز سپاه، تیمی مقتدر برای حفاظت از مرزها و منافع کشورمان می سازد.
بمب های مینیاتوری بخش بسیار جدیدی از صنعت تسلیحات و مهمات هدایت شونده را شامل می شوند که با اطمینان می توان گفت در حال حاضر ایران و سپس ترکیه تنها دارندگان عملیاتی این سلاح هوشمند محسوب می شوند.
به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، پنجمین روز از دهه فجر، فرصتی بود تا از خط تولید پهپاد مهاجر ۶ و مهمات هوشمند قائم رونمایی شود و این بار هم دستاوردی مهم و تاثیرگذار در قدرت دفاعی نیروهای مسلح در معرض دید عمومی قرار بگیرد. تلفیق مهمات جدید برای پرنده های بدون سرنشین کشورمان در کنار آشنایی با یکی از موفق ترین تولیدات پهپادی کشور این نوید را می دهد که مشتری این پهپاد مسلح شده یعنی نیروی زمینی سپاه برنامه ریزی دقیق و هوشمندانه ای برای یگانهای شناسایی و عملیاتی خود در سالهای آینده کرده است.
تصاویر و نکات منتشره شده از این دو دستاورد جدید، حاوی پیام های بسیار مهمی در بخش توان دفاعی کشور بودند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
به طور کلی واژه مهاجر و پهپاد با هم در فرهنگ و ذهنیت مردم ایران ترکیب شده است. از نسل اولیه پهپاد مهاجر که در سالهای دفاع مقدس بال در آسمان گشود و فیلمی معروف نیز به نام آن ساخته شد تا به امروز که به مهاجر ۶ و بسیاری دیگر از پهپادهای پیشرفته در ایران رسیدیم راه بسیار طولانی طی شده است و در این مدت کشور ما مبدل به یکی از بازیگران مهم در این بخش در جهان شده است.
پهپاد مهاجر ۶ البته پیش از این و در ۲۶ فروردین ماه سال ۹۶ رونمایی شده بود و امروز به تولید انبوه رسیده و تحویل نیروی زمینی سپاه شد. مهاجر-۶ اما یک دگردیسی در کلیات طراحی خانواده پهپادهای مهاجر به شمار می آید. در واقع به نظر می رسد متخصصان دفاعی ایران این بار نگاهی به یکی از بهترین پهپادهای راهکنشی (تاکتیکی) اروپایی به نام فالکو ساخت ایتالیا داشته اند. در واقع مهاجر-۶ را می توان پاسخ بومی و ارتقاء یافته ایران به فالکو که در پاکستان تولید شده و در نتیجه در اختیار ارتش سعودی هم قرار دارد، دانست.
مهاجر-۶ یک پهپاد بال-بالا است یعنی بال آن به قسمت بالایی بدنه نصب شده اما شکل دم دوگانه یا Twin-boom آن مشابه مهاجر-۴ است. شکل بدنه مشابهت هایی را با فالکو نشان می دهد هرچند که مهاجر-۶ بدنه کشیده تری دارد. همانند فالکو، مهاجر-۶ نیز امکان حمل سلاح در یک محل نصب زیر هر بال خود را دارد.
یک سامانه الکترواپتیکی پایدار شده ۲ درجه آزادی در زیر بدنه مهاجر-۶ و پشت ارابه فرود جلو نصب شده که به نظر گونه ای از سامانه عقاب-۱۰ است. این سامانه قابلیت دیده بانی در روز و شب با ردگیری و تعقیب اهداف مورد نظر را دارد. یک دوربین جلونگر هم داخل دماغه مهاجر-۶ نصب شده است.
**پرواز پهپاد مهاجر ۶ و نابودی هدف در دریا به وسیله بمب هدایت اپتیکی قائم**
بر اساس تصاویر می توان با قطعیت گفت که مهاجر ۶ از همان سامانه اپتیکی مورد استفاده توسط شاهد ۱۲۹ بهره می برد و فیلمی که امروز از آزمایش این پهپاد به نمایش در آمد نکاتی را درباره این سامانه مشخص کرد. این سامانه اپتیکی در حالت وضعیت دوربین دید در روز توان آغاز جستجو برای پیدا کردن هدف از فاصله ۱۲ کیلومتری و قفل بر روی آن از فاصله ۱۰ کیلومتری را دارد.
البته این دوربین دارای نشانگذار لیزری و سامانه دید فروسرخ نیز است که برای هدایت مهمات لیزری یا فروسرخ کاربرد دارد. پایلون نگه داری بمب در پهپاد مهاجر ۶ نیز نسبت به شاهد ۱۲۹ بزرگتر شده است.
ارابههای فرود این پهپاد طراحی ساده ای داشته و جمع شونده نیستند. به نظر می رسد قیمت تولید پائین جزء اهداف پروژه مهاجر-۶ بوده است. یک موتور ملخی ۳ پرّه در انتهای بدنه کار به پیش بردن مهاجر-۶ را بر عهده دارد. شکل ظاهری این پرّه ها متفاوت از گونه های قبلی است و احتمالاً صدای کمتر یا نیروی بیشتری تولید می کنند که جایگزین طرح های قبلی شده اند.
بال های مهاجر-۶ از نوع مستطیلی ساده با یک ایرفویل غیرمتقارن هستند که دم های دوگانه پهپاد همانند سایر گونه های خانواده مهاجر به آنها متصل شده اند. بدنه کامپوزیتی این پرنده سبب کاهش بازتاب راداری آن می شود و به نظر می رسد طول آن در حدود ۵.۵ و ارتفاع بخش بالایی بدنه در حدود ۱.۵ متر باشد. دهانه بال مهاجر-۶ را می توان در حدود ۷ تا ۸ متر ارزیابی نمود. بر این اساس و البته بر مبنای مقایسه با پهپاد مشابه خارجی می توان مداومت پروازی مهاجر-۶ را دستکم ۱۲ ساعت تخمین زد.
اما به مهمات رونمایی شده در این مراسم برسیم و بمبهای هدایت شونده سری قائم که با توجه به ظاهر می توان گفت نمونه توسعه پیدا کرده از بمب های هوشمند سری سدید هستند که پیش از این از پهپادهای شاهد ۱۲۹ پرتاب شده و تجارب رزمی را در عراق، سوریه و مرزهای جنوب شرقی کشور بدست آورده بودند.
مهمات سری قائم در مقایسه با سری شاهد دارای تغییراتی است. اولا باید گفت که در قائم برخلاف سدید شاهد استفاده از دو سری بالک های بسیار بزرگتر و زاویه دار به سمت عقب هستیم که می تواند توضیح دهنده رسیدن برد این بمب به ۸ کیلومتر باشد. دومین تفاوت هم بحث اضافه شدن حالت جستجوگر فروسرخ به این بمب در کنار بمب های مجهز به جستجو گر اپتیکی است که این بمب را قادر می کند در شب و روز و آب و هوای بد نیز با اهداف ثابت و متحرک درگیر شود.
البته سر جنگی کوچک و دقت بالا باعث می شود تا این مهمات را بتوان حتی در شرایط نزدیک بودن نیروهای خودی یا غیرنظامیان به هدف مورد نظر نیز استفاده کرده و نگران بروز تلفات جانبی نبود.
ذکر این نکته هم البته مهم است که در کشور ما این نوع مهمات (سدید) از بالگردهای سری شاهد سپاه نیز آزمایش شدند و گزینه استفاده از مهمات جدید سری قائم توسط بالگردها نیز کاملا در دسترسی قرار دارد.
بمب هایی مثل قائم و سدید از جمله مهمات مینیاتوری در جهان شناخته می شوند که در سالهای اخیر برخی از کشورهای خاص دنیا مثل آمریکا، فرانسه، انگلیس و ترکیه توسعه آنها را پیش گرفتند و کاربری اصلی آنها بر اساس پلتفرم پهپادها است. نکته جالب تر این که در حال حاضر در این بخش ایران و ترکیه تقریبا تنها دو کشور دارای مهمات مینیاتوری فعال و عملیاتی با تجربه رزمی هستند. برای مقایسه جالب است بدانیم برد موشک سطح به هوای هلفایر در مدل های اولیه نیز ۸ کیلومتر بوده است. و البته این برد ۸ کیلومتری پلتفرم پرتاب این مهمات را از گزند بسیاری از سامانه های دفاعی کوتاه برد مثل توپ ضد هوایی یا موشک های دوش پرتاب دور می کند.
بمب ترکیه ای MAM-L با برد ۸ کیلومتر در حال حاضر توسط پهپاد های ترکیه ای استفاده می شود. از دیگر طرح ها در این بخش می توان به طرح Fury که به صورت مشترک بین آمریکا و انگلیس اجرا می شود اشاره کرد. انگلیس قصد سفارش دادن این بمب هدایت شونده با برد ۴ کیلومتر را دارد.
طرح آمریکایی Pyros از شرکت ریتهون نیز همچنان در حال گذران مراحل آزمایشی است. این بازار بخش بسیار جدیدی از صنعت تسلیحات و مهمات هدایت شونده را شامل می شود و می توان گفت در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران و سپس ترکیه به نوعی تنها دارندگان عملیاتی و با تجربه های این بخش در جهان محسوب می شود.
در نهایت باید به این نکته مهم اشاره کرد که تجربیات به دست آمده در میادین نبرد در سوریه و عراق مشخصا در توسعه توان دفاعی ما و خصوصا توانمندی پهپادی و مهمات مورد نظر آن به کار آماده است و شاهد رشد این بخش از توانایی کشور به وضعیتی بالاتر از بسیاری از کشورهای صاحب سبک در این بخش هستیم، بویژه آنکه این توانمندی جدید، قابلیت های مهمی را برای مقابله با تهدیدات دریایی در اختیار نیروهای مسلح کشورمان قرار می دهد که منظومه قدرت دفاعی جمهوری اسلامی ایران در عرصه دریایی را کاملتر و قوی تر از گذشته خواهد کرد.