اولین موشکی که از ایران به سمت عراق پرتاب شد

30 سال پیش در چنین روزی

اولین موشکی که از ایران به سمت عراق پرتاب شد

صدام رسما می گفت: ما دو راه بیشتر نداریم. یا مصالحه و یا اینکه برای حل مسئله جنگ باید شهرهای ایران را بزنیم. برای نخستین بار، هواپیماهای عراقی توانستند تهران را بمباران کنند.

  تشدید جنگ شهرها یکی از پیامدهای عملیات بدر بود. بمباران‌های عراق از سوم اسفند 63 آغاز شد و تا 17 فروردین ادامه داشت. در این بمباران‌ها 1227 نفر شهید شدند و 4682 نفر مجروح راه بیمارستان‌ها را پیش گرفتند.

صدام رسما می گفت: ما دو راه بیشتر نداریم. یا مصالحه و یا اینکه برای حل مسئله جنگ باید شهرهای ایران را بزنیم. برای نخستین بار، هواپیماهای عراقی توانستند تهران را بمباران کنند. ایران هم تعداد نحدودی موشک زمین به زمین اسکاد تهیه کرده بود که 23 اسفند اولین آن ها را به بانک رافدین بغداد زد و بعد از اوج حملات عراق به شهرها، چند موشک دیگرش را هم به کرکوک و بغداد پرتاب کرد و عراق هم جنگ شهرها را متوقف کرد.

اسکادران «سومار»؛ آرزوی دوربردی که خیلی زود برآورده شد +عکس

یکی دیگر از قابلیت های موشک های کروز که احتمالا در "سومار" نیز استفاده شده است، توان این موشک ها در حمله دسته جمعی و ارتباط با یکدیگر در زمان حمله است.

رونمایی از موشک کروز حمله به اهداف زمینی "سومار" که روز یکشنبه به نیروی هوافضای سپاه پاسداران تحویل داده شد یکی از بزرگترین دستاوردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران در حوزه موشکی بوده و جمهوری اسلامی ایران را به جمع بسیار محدودی از کشورهای دارنده این فناوری وارد کرد.

اما نوع موشک "سومار" چیست؟ تفاوت آن با سایر کروزهای ایرانی در چه مواردی خلاصه می شود و چه مزایایی را برای ما به همراه خواهد داشت؟

در ابتدا بهتر است نگاهی به تاریخچه این سلاح مهم بیاندازیم. موشک های کروز برای اولین بار در قامت موشک کروز V-1 ساخت آلمان نازی وارد میدان نبرد شده و در مراحل پایانی جنگ دوم جهانی بر علیه انگلستان به کار رفت. در طول جنگ سرد، آمریکا و اتحاد شوروی سابق بر روی موشک های کروز در نقش حمل کلاهک های هسته ای حساب می کردند و نقش بعدی که برای آنها در نظر گرفته شد حملات ضد کشتی بود.

موشک کروز V-1

تا به امروز نیز عمده کشورهای جهان ترجیح داده اند تا از موشک های کروز در نقش ضد کشتی بهره ببرند چراکه موشک های کروز حمله به اهداف زمینی، پیچیده تر و گران قیمت تر بوده و عمدتا کشورهای کمتری وارد بحث طراحی و ساخت یا خرید این موشک ها می شوند.

امروزه برخی از کشورهای جهان مثل برخی از همسایگان جنوبی ایران اقدام به خرید موشک های کروز هوا پرتاب با قابلیت حمله به اهداف زمینی کرده اند که عمدتا بردی بین 500 الی 700 کیلومتر دارند. اما وارد شدن به بردهای بیش از 1000 کیلومتر، کاربر را با چالش های بسیار بزرگی رو به رو می کند.

موشک کروز در نقش ضد کشتی در نزدیکی سطح آب پرواز می کند و در این شرایط پستی و بلندی در برابر این موشک وجود ندارد، این موشک تا فاز نهایی خود را بر اساس اطلاعات ضبط شده در کامپیوتر خود طی کرده و در مرحله نهایی با استفاده از جستجوگرهای راداری، فروسرخ و یا اپتیکی اقدام به یافتن هدف و قفل بر روی آن می کند. البته امکان دریافت اطلاعات جدید در زمان پرواز و تغییر مسیر نیز در این موشک ها وجود دارد.

جمهوری اسلامی ایران از سالها قبل، دارای موشک های کروز ضد کشتی بوده و تا به امروز نیز بخش عمده ای از موشک های کروز ایرانی مثل نور، کوثر یا قادر از گونه های ضد کشتی بوده اند.

سابقه ساخت موشک های کروز زمینی در ایران

چندی پیش و در جریان بازدید حضرت آیت الله خامنه ای از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوا فضای سپاه از موشک کروز حمله به اهداف زمینی "یا علی" رونمایی شد که بر اساس اعلام مسئولین بردی در حدود 700 کیلومتر دارد. پیش از این و در شهریور ماه سال 1391، سردار فرحی معاون وزیر دفاع در گفتگویی از وجود یک موشک کروز حمله به اهداف زمینی به نام "مشکات" با برد 2000 کیلومتر خبر داد که البته تا به امروز از خبری جدید یا تصویری از  آن موشک کروز منتشر نشد و پیگیری خاصی نیز از سوی رسانه ها در این زمینه انجام نگرفت.

اگرچه در جریان رونمایی از موشک کروز "سومار"، اطلاعات دقیقی از برد، وزن سرجنگی و یا سامانه های هدایتی آن اعلام نشده است اما با نگاهی بر برخی از موشک های کروز خارجی و مقایسه آن با "سومار" می توان به صورت گمانه زنی غیر دقیق، مشخصاتی از این موشک ایرانی را اعلام کرد.

به عنوان مثال، موشک کروز هوا پرتاب روسی KH-55 شباهت جالبی به "سومار" ایرانی دارد و می توان این گونه برداشت کرد که احتمالا متخصصان ایرانی برای ساخت موشک خود، از برخی ویژگی های ظاهری و فنی عیان، در این سلاح مهم ساخت شوروی سابق الگو برداری کرده اند.

موشک KH-55 یک موشک کروز استراتژیک هوا پرتاب ساخت شوروی سابق است که از سال 1981 وارد خط تولید شده است. این موشک در چندین مدل تولید شده و امروز نیز مدل های ارتقاء یافته آن در حال ورود به خدمت در نیروی هوایی روسیه هستند. به طور معمول این موشک ها از هواپیماهای بمب افکن Tu-95 و Tu-160 پرتاب می شوند. برد این موشک در مدل های مختلف بین 3000 تا 300 کیلومتر می باشد.

سرعت این موشک 0.77 ماخ و وزن سرجنگی آن 400 کیلوگرم بوده و ارتفاع پروازی این موشک نیز بین 40 تا 110 متر از سطح زمین می باشد.

با نگاهی به ظاهر دو موشک متوجه شباهت هایی میان این دو موشک خواهیم شد. البته در انتهای موشک ایرانی یک شتاب دهنده دیده می شود که برای بالا بردن موشک در هوا به کار می رود. در گونه روسی چون موشک کروز مورد نظر توسط هواپیما به ارتفاع مورد نظر حمل شده و پس از پرتاب موتور آن فعال می شود، نیاز به شتاب دهنده مرحله اول نمی باشد.

دو باله موشک کروز نیز بعد از پرتاب و رسیدن به ارتفاع مورد نظر و فعال شدن موتور توربوفن باز شده و به هدایت موشک و پرواز بهتر آن کمک می کنند. البته "Tamir Eshel" سردبیر نشریه الکترونیکی "Defense Update" که در سرزمین های اشغالی منتشر می شود در مطالبی به موشک کروز "سومار" پرداخته و برد آن را بیش از 2000 کیلومتر اعلام کرده است که فاقد استنادات تخصصی است.

 البته با توجه به تدابیر رسمی کشورمان، اصولا موشک هایی با برد بیش از 2000 کیلومتر در دکترین دفاعی کشور ما جایی نداشته و نهایتا برد 2000 کیلومتر برای نیروی موشکی کشور ما تعریف شده است تا در صورت نیاز، رژیم اشغالگر قدس را تنبیه و فلج کند.

اگرچه از نظر مقایسه با موشک های هم رده، با توجه به اندازه موشک کروز "سومار"، داشتن بردی در حدود 2 هزار کیلومتر برای این موشک دور از ذهن نیست، با فرض فوق، ایران وارد جمع بسیار محدودی از کشورهای دارنده موشک کروز حمله به اهداف زمینی با برد بلند شده است. پیش از این تنها 3 کشور آمریکا، روسیه و چین دارای موشک هایی با این برد هستند.

آیا کروزهای ایرانی قابلیت عملیاتی حمله به اهداف در دوردست را دارند؟

اما به یکی از چالش برانگیز ترین بحث ها در مورد موشک کروز "سومار" که همان هدایت است می رسیم. به طور عمده و برای هدایت دقیق موشک های کروز حمله به اهداف زمینی، امروزه از چند روش بهره گرفته می شود. یکی بحث استفاده از ماهواره و نقشه برداری و دیگری بحث رادارهای تعقیب عوارض زمینی هستند که کمی قدیمی تر به حساب می آیند.

در جریان رونمایی از موشک "سومار" به نوع سامانه هدایت آن اشاره ای نشده اما با توجه به عدم دسترسی کامل ایران به ماهواره های نقشه برداری و سامانه های مکان یاب مثل جی پی اس یا گلوناس که قطعا در زمان استفاده از این موشک ها، محدودتر نیز خواهد شد با نگاهی به مشخصات اعلام شده از موشک KH-55 به یک سامانه هدایتی می رسیم که در کشور ما نیز وجود دارد.

این موشک روسی بخش عمده ای از مسیر پروازی خود را با استفاده از نقشه های توپوگرافی طی می کند. این نقشه ها بعد از تهیه شدن در حافظه کامپیوتر موشک ثبت شده و در زمان پرواز، رادار نصب شده بر روی موشک اقدام به تصویر سازی از مسیر جلوی موشک کرده و با همسان سازی تصویر بدست آمده با نقشه مورد نظر، مسیر خود را پیدا می کند.

به یاد داشته باشید در شهریور ماه سال جاری و در جریان روز صنعت دفاعی، از نسل جدیدی از پهپادهای ایرانی یعنی مهاجر 4 رونمایی شد. این پهپاد قابلیت تهیه نقشه های فتوگرامتری را داشته و بایستی به این نکته اشاره کرد که نقشه های توپوگرافی جزء زیر مجموعه های نقشه های فتوگرامتری هستند. امروزه با وجود پهپادهای برد بلند در کشور مثل نمونه ای که اخیرا توسط سردار سلامی به وجود آن اشاره شده و بردی برابر با 3000 کیلومتر دارد، امکان نصب سامانه نقشه برداری مورد نظر، ارسال پهپادهای ایرانی و تهیه نقشه های مورد نیاز کاملا عملی است.

پهپاد مهاجر 4

در مرحله نهایی تقرب به سمت هدف نیز این موشک می تواند با استفاده از سامانه راداری فعال و غیر فعال نصب شده، به کشف هدف نهایی و قفل بر روی آن اقدام کند. فراموش نکنیم که اصولا در منطقه ای چون سرزمین های اشغالی هدف متحرکی برای موشک استراتژیک "سومار" وجود ندارد. سکوهای سامانه های رادار ضد موشک، مناطق حساس یا پایگاه های نظامی رژیم صهیونیستی همه اهدافی ثابت و بزرگ هستند که برای یک موشک کروز هدفی آسان به حساب می آیند. پس نبود ماهواره که برای هدف قرار دادن اهداف متحرک با موشک های کروز ضد اهداف زمینی برد بلند نیاز می باشد، مشکلی را برای جمهوری اسلامی ایران به وجود نخواهد آورد.

اگر فرض کنیم که برد این موشک به فلسطین اشغالی می رسد، مسیری مثل کوهستان های شمال غرب ایران، کوه های شمال عراق و سپس بلندی های جولان مسیری ایده آل برای کروز ایرانی برای حرکت به سمت سرزمین های اشغالی با کمترین احتمال کشف می باشد. مساحت بسیار کم سرزمین های اشغالی نیز زمان برای واکنش در برابر این موشک ها را نیز بسیار کم می کند.

فراموش نکنیم که از بین بردن رادارها و سامانه های دفاع ضد موشکی اسراییل راه را برای دست مهاجم اصلی سپاه، یعنی موشک های بالستیک بسیار هموارتر کرده و توان دفاع اسراییل را شدیدا کاهش خواهد داد.

یکی دیگر از قابلیت های موشک های کروز مثل KH-55 که احتمالا در "سومار" نیز استفاده شده است، بحث توان این موشک ها در حمله دسته جمعی و ارتباط با یکدیگر در زمان حمله است. در این روش، یکی از موشک ها در نقش رهبر دسته موشک های مهاجم وارد عمل شده و سایر موشک ها را هدایت می کند. در صورت لزوم یک یا چند فروند از موشک های مورد نظر توسط رهبر دسته به جلو ارسال شده و در حقیقت طعمه قرار می گیرند تا راه برای سایر موشک ها باز شود.

مزیت مهم لانچرهای پرتاب سومار

با توجه به تصاویر پخش شده از پرتاب موشک "سومار" به مزیت دیگری از این موشک می رسیم، این موشک از پرتابگرهای زمینی به سمت هدف پرتاب می شود. اندازه کوچک پرتابگر و تحرک بالای آن، این قابلیت را به این سامانه می دهد که بتواند در هر نقطه ای از کشور برای پرتاب آماده بشود.  استفاده از این گونه پرتابگرها بقاء پذیری این سامانه را شدیدا افزایش داده و این قابلیت را به آنها می دهد که بتوانند به سرعت به شلیک اقدام کرده و سپس با سرعت بالا از منطقه خارج شوند.



در نهایت اضافه شدن این موشک به سازمان رزم نیروی هوا فضای سپاه باعث افزایش بسیار بالای توان پاسخگویی این نیروی انقلابی شده است و حتی می تواند خبری خوش برای رزمندگان مقاومت باشد چراکه زیرساخت های پرتاب این موشک، در این مناطق هم قابل ایجاد است. واکنش ناگهانی و گسترده برخی رسانه ها و مسئولان صهیونیست به رونمایی از این سلاح استراتژیک، گویای سیلی محکمی است که رونمایی از این موشک به آنها وارد کرده است.

بدین سان، سومار که در دوران دفاع مقدس نماد مظلومیت مردم کشورمان بود و بارها مورد حمله شیمیایی قرار گرفت، امروز تبدیل به نماد جدیدی از قدرت دفاعی و بازدارندگی ایران شده است

آزمایش بزرگترین موشک سوخت جامد جهان +عکس

بزرگترین موتور موشک سوخت جامد جهان امروز (چهارشنبه) روشن خواهد شد و اگرچه زمین را ترک نخواهد کرد، اما با اجزایی روشن می‌شود که هر کدام دارای تاریخچه طولانی پرواز فضایی هستند.

این روشن شدن استاتیک در تاسیسات ATK اوربیتال در یوتا، پنجمین آزمایش یک تقویت‌کننده پیشرفته پنج مرحله‌ای و اولین نمونه از دو روشن‌سازی برنامه‌ریزی شده در پشتیبانی از موشک محموله سنگین جدید ناسا موسوم به سیستم پرتاب فضایی (SLS) بشمار می‌رود.

ناسا قصد دارد از هر دو موشک سوخت جامد 54 متری برای تأمین نیروی SLS استفاده کند که قرار است در سال 2018 اولین پرواز خود را انجام دهد. ظاهر خارجی موتور SLS شبیه تقویت‌کننده‌های سوخت جامدی است که برای پرتاب مدارگردهای شاتل فضایی ناسا مورد استفاده قرار گرفته بودند، تنها با این تفاوت که این موتور بلندتر از آن‌هاست. موتور SLS بمنظور تولید رانش فزاینده مورد نیاز برای بالا بردن موشک، توسعه یافته و قطعات تقویت‌کننده از چهار به پنج افزایش یافته است.

این قطعات از همان قطعات محفظه‌ای استفاده می‌کنند که در جریان برنامه شاتل فضایی بازیابی شده و مجددا مورد استفاده قرار گرفته‌اند. به این ترتیب، اولین آزمایش موتور وضعیت (QM-1) موشک SLS که امروز انجام خواهد شد، شامل سخت‌افزاری است که پیشینه‌ای تاریخی دارد. قدیمی‌ترین جزء این موتور، 30 سال پیش به شاتل فضایی چلنجر کمک کرد تا پرواز کند.

این سیلندر که اکنون به عنوان بخشی از قطعه دوم تقویت‌کننده QM-1 تنظیم شده، در 29 ژوئیه 1985 در دو دقیقه ابتدایی مأموریت STS-51F عمل کرد. این پرواز به حمل آزمایشگاه اسپیس‌لب (SpaceLab2) پرداخته بود، اما بیشتر برای توسعه جنگ کوکاکولا با پپسی در فضا مشهور است که طی آن، قوطی‌های نوشابه این شرکت‌ها برای یک آزمایش مزه در شرایط بی‌وزنی به فضا پرتاب شده بودند.

موتور QM-1 همچنین دارای یک گنبد روبه‌جلو است که آخرین مأموریت شاتل - STS-135 – مورد استفاده قرار گرفته بود. این گنبد روی تقویت‌کننده راست آتلانتیس پرتاب شد که آخرین پرتاب این ناوگان مدارگرد بالدار بود.

در کل، موتور آزمایشی SLS از سیلندرها و گنبدهایی تشکیل شده که در 23 مأموریت فضایی شاتل مورد استفاده قرار گرفته‌اند. سخت‌افزار QM-1 نیز شامل پوشش‌هایی است که در سه آزمایش قبلی موتور پنج تکه‌ای بین سال‌های 2009 تا 2011 و همچنین هفت آزمایش روشن‌سازی دیگر مورد استفاده بوده‌اند. همچنین سه جزء جدید دیگر شامل دو سخت‌کننده و گنبد عقبی برای نخستین بار در این آزمایش مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

شرکت اوربیتال ATK با استفاده از بقایای پوشش‌های مأموریت‌های شاتل و نرخ پرواز پیش‌بینی شده SLS توانسته وزن و هزینه‌ها را با حذف چتر نجات و زیرساخت‌های مورد نیاز برای استفاده مجدد از تقویت کننده‌ها کاهش دهد.

در طول این آزمایش دو دقیقه‌ای که برای ساعت 15:30 امروز به وقت گرینویچ طراحی شده، موتور حدود 5.5 تن رانشگر را در ثانیه خواهد سوزاند و حداکثر رانشی بسیار بزرگتر از 14 هواپیمای جت چهار موتوره بوئینگ 747 را در زمان برخاست، تولید خواهد کرد. در این زمان، گازهای درون تقویت‌کننده به دمای 3093 درجه سانتیگراد خواهند رسید.

واکنش رسانه‌ صهیونیستی به رونمایی از موشک «سومار»؛

تایمز آو اسرائیل: موشک جدید کروز ایران،

اروپا را در تیررس خود دارد

روزنامه اسرائیلی امروز در پایگاه اینترنتی خود در مقاله‌ای نوشت در حالی که مذاکرات هسته‌‌ای از نظر زمانی و محتوای آن در مرحله حساسی قرار گرفته است، ایران روز یکشنبه از یک موشک کروز جدید پرده برداری و ادعا کرد برد آن نسبت به موشکهای قبلی جمهوری اسلامی ۲۵ درصد افزایش یافته است و تا بوداپست، ورشو و آتن می رسد.

به گزارش خبرنگار بین الملل «خبرگزاری دانشجو» ؛ و به نقل از روزنامه صهیونیستی «تایمز آو اسرائیل»، این روزنامه اسرائیلی امروز در پایگاه اینترنتی خود در مقاله‌ای  نوشت : در حالی که مذاکرات هسته ای از نظر زمانی و محتوای آن در مرحله حساسی قرار گرفته است، ایران روز یکشنبه از یک موشک کروز جدید پرده برداری و ادعا کرد برد آن نسبت به موشک های قبلی جمهوری اسلامی ۲۵ درصد افزایش یافته است و تا بوداپست، ورشو و آتن می رسد.

ایران این اقدام را که با تصاویری از پرتاب این موشک همراه بود در زمانی انجام داد که مذاکرات تهران با شش قدرت جهانی بر سر برنامه و زیرساخت های هسته ای این کشور ادامه دارد.

اسرائیل مدت ها است که از قدرت های جهانی مذاکره کننده خواسته است برنامه توسعه موشکی ایران را نیز در چارچوب مذاکرات قرار دهند، درخواستی که تهران آن را رد کرده است.

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل در سخنرانی بحث برانگیز هفته گذشته خود در کنگره گفت ؛ اگر برنامه موشک بالستیک بین قاره ای ایران بخشی از این توافق نباشد، و اگر این کشور به تسیلحات هسته ای در آینده دست بیابد، این بدین معنا است که می تواند به دورترین نقاط کره زمین از جمله همه نقاط آمریکا آن را شلیک کند.

موشک سومار ایران نسخه‌ای از موشک Kh-۵۵ روسیه است که در سال ۲۰۰۱ از اوکراین به دست آورد و ظاهرا در ایران تحت مهندسی معکوس قرار گرفت. تال اینبار، رئیس بخش مطالعات راهبردی هوا و فضای «موسسه تحقیقات فضایی فیشر» این موشک کروز جدید و برد افزایش یافته آن را (۲۵۰۰ کیلومتر) یک تغییر چشمگیر خواند.

وی گفت : سومار مانند همه موشک های کروز در ارتفاع پائین پرواز می کند و در نتیجه ردیابی آنها با رادار دشوار است. این موشک می تواند حدود دویست کیلوگرم بار با خود حمل کند و این یعنی تقریبا می تواند یک بمب هسته ای را شلیک کند. قرار گرفتن کشورهای اروپایی در تیررس موشکی ایران بحث های بیشتری را درباره طرح آمریکا برای نصب سامانه دفاع موشکی در اروپا ایجاد کرد.

وی گفت : به علاوه، پرده برداری از این موشک های جدید، تصمیمی که به طور حتم با موافقت آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران گرفته شده است، زمانی انجام شد که مذاکرات هسته ای به مرحله بسیار حساسی رسیده است و این نشانه مهمی است به خصوص با توجه به این که ایرانی ها تاکید می کنند برنامه موشکی آنها قابل مذاکره نیست.

سومار (موشک)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

موشک سومار
نوع	موشک کروز برد متوسط زمین به زمین سوخت جامد
خاستگاه	ایران
تاریخ تولید
طراح	متخصصان سازمان هوافضای وزارت دفاع
خصوصیات
موتور	سوخت جامد (دو مرحله‌ای)
سرعت	نامعلوم

سومار یک موشک کروز دوربرد سطح‌به‌سطح ساخت ایران است.

رونمایی

وزیر دفاع ایران در ۱۷ اسفند ۹۳ از این موشک رونمایی کرد.

مشخصات

مشخصات این موشک اعلام نشده اما با توجه به شباهت ظاهری این موشک با کروز خا-۵۵ ساخت شوروی به نظر می‌رسد مشخصاتی مشابه با آن داشته باشد. نام این موشک برگرفته از شهر سومار در استان کرمانشاه است.

در سال ۲۰۰۵ دادستان کل اوکراین اعلام کرد که ۱۲ فروند خا-۵۵ در سال ۲۰۰۱ در قراردادی غیرقانونی به ارزش ۴۹.۵ میلیون دلار به ایران فروخته شده‌است. در سال ۲۰۰۴ روزنامه ژاپنی سانکی شیمبون گزارش داد که ایران تعدادی از این موشک‌ها را برای مهندسی معکوس در اختیار کره شمالی گذاشته‌است.

معاون وزیر دفاع ایران در شهریور سال ۹۱ (۲۰۱۲) خبر از تولید موشک مشکات یک موشک کروز با برد ۲۰۰۰ کیلومتری با سه قابلیت دریاپایه، زمین‌پایه و هواپایه در آینده نزدیک داد.^[۲] تحلیلگران نظامی خارجی معتقدند که این برنامه اگر واقعی باشد برگرفته از تکنولوژی موشک کروز خا-۵۵ است.^[۳]

در نتیجه تصور می‌شود که سومار نمونهٔ تکامل‌یافتهٔ مشکات باشد که خود برگرفته از خا-۵۵ است. خا-۵۵ یک موشک کروز استراتژیک با برد ۳ هزار کیلومتر و قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای است که از روی بمب‌افکن شلیک می‌شود. اما از آنجا که سومار از روی زمین شلیک می‌شود بایستی یک راکت تقویت‌کننده هم بر روی آن تعبیه شده باشد.^[۴]

رسانه‌های اسرائیلی همچنین مدعی ارتباط میان رونمایی از این موشک و آغاز مراحل حساس مذاکرات هسته‌ای ایران شده‌اند و گزارش داده‌اند که این نخستین بار است که چنین سلاحی بدون هماهنگی با رئیس‌جمهور روحانی رونمایی می‌شود