موشکهای بالستیک...

عکس-موشک سوخت مایع میان برد زمین به زمین با قابلیت حمل کلاهکهای هسته

ای متعلق به ارتش پاکستان درحال ازمایش است.

موشکهای بالستیک

(مقاله جامع)...

موشکهای بالستیک نامی اشنابرای همه انانی است که تجربه

جنگ شهرها را به یاد دارند.

در این جنگ بیش از 190 فروند موشک اسکاد - و- الحسین به

سوی اهدافی در تهران -تبریز-قم -شیراز -کرج و اصفهان شلیک شد.

ظاهرا استراتژیستهای عراقی به این نتیجه رسیده بودند که برای

موفقیت در جنگ باید جنگ را بهمناطق غیرنظامی ایران بکشانند

.البته این به توصیه مقامات امریکایی بود.

پیشتر هم صدها فروند موشک فراگ-7 (موشکی شبیه موشک

زلزال خودمون) برروی دزفول ودیگر شهرهای مرزی فرود امده بود.

پاسخ های موشکی ایران در این مقطع شلیک حدود75 فروند

موشک اسکاد-بی و صدها فروندموشک ایران -130(نازعات) و راکتهای عقاب

بر روی شهرهای بغداد- بصره - موصل و کرکوک بود.

نتیجه بسیار خوب بود: کاهش حملات موشکی عراق.

موشک های بالستیک نخستین بار در جنگ جهانی دوم و

توسط المانها(مخترعان اشکال امروزی موشک)استفاده شد.

در این جنگ جنگ حدود3000فروند موشک V-2 علیه متفقین

شلیک شدکه خسارات قابل توجهی به بار اورد.

بزرگترین قربانی اولین تجربه موشکهای بالستیک شهر لندن

بود با 20000نفر تلفات(البته نوش جونش)

اما بزرگترین عرصه به کارگیری موشکهای بالستیک ناشناخته ترین

انهاست: جنگ داخلی افغانستان

در این نبردعلاوه بر هزاران موشک فراگ-7 بین 1700 تا2000 فروند

موشک اسکاد علیه محدوده کوچکیاستفاده شد.در پایان این جنگ

نیمه غربی کابل با خاک یکسان شده بود نیمه ای که ساکنان ان

را اقلیت شیعه تشکیل میدادند.

موشکهای بالستیک همواره خبرساز بوده اند.هم اکنون نیز بحث

سپر موشکی یکی از مهمترین عناوینخبری جهان است که این

مساله به ذات حادثه افرین موشکهای بالستیک باز میگردد.

اما اصولا موشک بالستیک

چیست؟

موشک بالستیک موشکی است که بخش اعظم مسیر پروازیشان

به صورت سهموی (منحنی) مثل حرکت توپباشد که به ان حرکت

بالستیک میگویند.

کلمه بال هم به علت همین حرکت توپ مانند انتخاب شده است.

این عنوان صرفننظر از اینکه موشکنظامی باشد یانه استفاده میشود.

کشورهای مختلف انواع موشکهای بالستیک را برحسب برد خود

به گروههای مختلف تقسیم میکنند.در اینمیان دو تقسیم بندی معروف

در دو کشور اصلی صاحب این فناوری یعنی امریکا و روسیه وجود دارد که

اغلب کشورها از یکی از انها استفاده میکنند.

تقسیم بندی انواع

موشکها

انواع موشکها طبق تقسیم بندی امریکاییها عبارتند از :

*1- موشکهای بالستیک کوتاه برد با حداکثر برد1000 کیاومتر

*2- موشکهای بالستیک برد متوسط با برد1000- تا 3000 کیلومتر

*3-موشکهای بالستیک برد بلند با برد 3000 تا 5500 کیلومتر

*4- موشکهای بالستیک قاره پیما با برد بیش از 5500 کیلومتر

در برخی منابع اصطلاح موشکهای تاکتیکی نام برده شده که به

موشکهای با برد 300 تا3500 کیلومتراطلاق میشود.

تقسیم بندی روس ها:

*1- موشکهای تاکتیکی با برد بیشینه 50 کیلومتر

*2- موشکهای تاکتیکی عملیاتی بابرد 300 تا 500 کیلومتر

*3- موشکهای استراتژیک عملیاتی بابرد بین 500 تا 1000 کیلومتر

*4-موشکهای استراتژیک با برد بیش از 1000 کیلومت

ر

ویژگی موشکهای بالستیک

مسیر پرواز موشکهای بالستیک پس از مرحله فاز فعال

( مرحله ای که در ان موتورهای اصلی کار میکند)کاملا

مشخص و معلوم و غیر قابل تغییر است مگر انکه سر جنگی

خود به صورت مستقلو یا انکه هرگونه روش دیگری

برای هدایت در مراحل نهایی مورد استفاده قرارگیرد.

در حملات شیمیایی و یا میکروبی مسیر پرواز کاملا بالستیک

از اثرگذاری کار حملات میکاهد چراکه سرعت

موشک بالستیک هنگام فرو افتادن بیش از انی است که بتوان

به صورت موثر عامل شیمیایی را بر روی منطقه

مورد نظر پخش کرد.

ضمن ان که به علت سرعت بسیار زیاد دقت موشک چندان مناسب

نیست.علاوه بر اینها به علت سرعت

بسیار زیاد و افزایش بسیار شدید دمای بخش بازگشتی کیفیت

عامل میکروبی یا شیمیایی کاهش می یابد.

ازمایشات امریکاییها نشان داده است که کمتر از 5 درصد

عوامل شیمیایی و میکروبی پس از پرواز کماکان موثر

باقی می مانند و پس از رهاسازی بدون تجزیه حرارتی ناشی

از گرمای پوسته کلاهک خوب عمل میکنند.

یکی از خواص موشکهای بالستیک حفظ زاویه سمت خود در طی

مسیر تا رسیدن به هدف است. سرعت بالای موشکهای بالستیک

تقریبا امکانانحراف سمت اولیه را از انها میگیرد بنابراین دقت

انتخاب زاویه سمت موشکدر لحظه ابتدایی پرتاب بسیار مهم است.

در غیر اینصورت انتظار تاثیرگذاری چندانی نمی توان از موشک داشت.

مدت زمان پرواز موشکهای بالستیک بسیارکم است. به همین دلیل

دفاع در مقابل این موشکها همان گونه که در جنگ خلیج همیشه فارس1991

بر همگان زوشن شد کماکان کار بسیار سختی است.

سر جنگی هسته ای به طور محسوسی با دیگر سر جنگیها

همچون شیمیایی - میکروبی و معمولی تفاوت

دارد.تفاوت اصلی طدر اندازه - شکل و خواص درونی سرجنگی است.

به طور کلی سر جنگی هسته ای محدودیت کمتری در وزن و دقت دارد

گرچه محدودیتها ممکن است کم باشد اما الزامات شکل هندسی اغلب بر

تسلیحات شیمیایی یا میکروبی - که اکثرا به صورت پودر یا مایع هستند

در هر نوع فضایی قابل بسته بندی هستند اما تسلیحات هسته ای

نمیتوانند با شکل و قیافه خاصی منطبق شوند بنابراین از همان

ابتدا بر اساس استاندارد خاصی طراحی میشوند.این مسئله خود بر

طراحی موشک تاثیر مستقیم میگذارد.

علاوه بر این توزیع مواد درونی سر جنگی با دیگر سر جنگی ها تفاوت دارد

مواد شکافنده اصلی هسته ای- که در مرکز سرجنگی قراردارند چگالی

بسیار بیشتری نسبت به دیگر مواد دارند. این امر منجر به تمرکز وزن

موشک در نقطه ای خاص میشود.

از انجا که موشکهای بالستیک اغلب مسیر خود را باید از میان

لایه های جو بگذرانند طراحان باید تعادل ایرودینامیکی جسم و اندازه

مورد نیاز سامانه کنترل را در نظر بگیرندکه با وجود چنین تمرکگز وزنی

مسیر پرواز به صورت پایدار حفظ شود.

بیشتر مواد شیمیایی و میکروبی دارای چگالی 1 گرم برسانتیمتر مکعب

هستند به همین جهت ممکن است این گونه مواد جلوتر از مرکز جرم

خود قرارداده شوند.بدون انکه از نیروهای گشتاور جبران کننده استفاده شود.

در برخی کار بردهای خاص مانند گلوله های توپ و rvهایبالستیک

طراحان نیازمند استفاده از مواد متعادل کننده(بخصوص وزن اضافی)

برای خنثی سازی گشتاورها و نیروهای درونی سر جنگی

هسته ای هستند.

به علت شعاع تخریب بسیار زیاد کلاهک های اتمی موشک مسلح

به این کلاهک ها نیاز به دقت بالایی ندارد و همین که در اسمان

منطقه ی خودی منفجر نشود کافی است.

دقت مورد برای این موشکها برای سر جنگی با قدرت تخریب

20 کیلوتن تی ان تی (به اندازه قدرت بمب منفجر شده در هیروشیما)

شعاع 3 کیلومتر است که با افزایش قدرت تخریب این موشکها

این مقدار هم افزایش می یابد. اغلب موشکهای با برد کم تر از

500 کیلومتر این شرط را احراز میکنند.

برای اثر گذاری مناسب عوامل شیکمیایی و میکروبی باید به

صورت ابر در ارتفاع مناسب از زمین پخش شوند .ضمن انکه

موشک چامل باید قادر به عملیات در هرگونه شرایط جوی را

داشته باشد.

اجزای موشکهای بالستیک

اجزای اصلی موشکهای بالستیک عبارتند از :

1-موتور موشکی

2- مخزن سوخت

3- سامانه هدایت

4 -بخش بازگشتی به جو (کلاهک)

اما پیش از تو ضیح باید چند اصطلاح هوافضایی را بلد باشیم...

نیروی پیشران(تراست):ببه نیروی تولیدی به وسیله 

موتورموشک نیروی پیشران میگویندکه برای موشکهای برحسب

پوند یا کیلوگرم محاسبه میشود.

گاهی از واحد نیوتن هم استفاده میشود اما کاربرد پوند و

کیلوگرم رایجتر است.

ضربه کل: حاصلضرب نیروی پیشران در مدت زمان احتراق موثر است.

موشک دوش پرتاب مثل لاو-10قادر به تولید میانگین 600پوند در مدت .0.2ثانیه است بنابزاین ضربه کل ان300پوندثانیه است. موشک ساترن -5با تولید مکیانگین نیروی پیشران بسیار بالاتر و مدت زمان احتراق بیشتردارای 1.5 میلیاردپوند ثانیه ضربه کل است.

ضربه ویژه:

بازده یا کار ایی عمومی موتورهای موشکی با ضربه ویژه سنجیده میشود. این مقدار از تقسیم نیروی پیشران بر جرم سوخت مصرفی در هر ثانیه بدست می اید.

ضربه ویژه در حقیقت نشان میدهد که موتور به ازای یک واحد از دبی پیشرانه (سوخت و اکسیدکننده)در موتورهای سوخت مایع و سوخت جامد در موتورهای سوخت جامد.چه مقدار پیشراتن تولید میکند. به عنوان نمونه ضربه ویژه با مقدار300 رقم بسیار خوبی است و هرچه بیشتر بهتر. بایستی دقت داشت که ضربه ویژه علاوه بر نوع پیشرانه به ساختار موتور و بهینه بودن ان بستگی دارد.

نسبت جرمی:

به عدد حاصل از تقسیم کل جرم موشک به جرم باقی مانده بعد از احتراق کامل نسبت جرمی میگویند.

اغلب موشکهای بردبلند امروزی چند مرحله ای هستند. هر مرحله از موشک به یک موتور و اجزای مربوط به ان گفته میشود که بصورت پشت سرهم به یکدیگر متصلند.

به عنوان مثال موشک اسکاد یک موشک تک مرحله ایست. ترتیب مراحل از پایین به بالاست. به پایینترین مرحله موشک مرحله اول و به بالاترین مرحله مرحله n ام موشک میگویند.

هر مرحله بعد از فرایند احتراق کامل سوخت و اتمام ان از موشک جدا میشود تا از وزن و ناپایداری سامانه بکاهد.

پیشرانش یا موتورموشکی

مبنای کار موشک قانون سوم نیوتن است. جریان پیوسته گاز داغ در جهتی خاص منجر به راندن موشک در جهت عکس میشود. موتورها ی هواپیما نیز اینگونه عمل میکنند.تفاوت میان موتور موشک و هواپیما تنها در هوازی بودن و هوازی نبودن این دو موتور است . یعنی به این صورت که موتور هواپیما چون تمام مسیر را در محیط جو طی میکند احتیاجی به حمل مخزن مستقل هوا ندارد اما یک موتور سوخت مایع موشک برای ادامه مسیر در محیط جوی رقیق یا در محیط فضا نیاز به حمل مخازن سنگین هوای فشرده دارد. یک موتور هوازی مثل هواپیما هوای مورد نیاز احتراق را از محیط جو به وسیله کمپرسورهای فشارقوی و ضعیف تامین میکند.

هوا در موتور موشک نقش اکسید کننده را داردو ممکن از از دو طریق تامین شود:

- در موتورهای سوخت مایع به وسیله مخازن اکسید کننده. این مخازن لزوما و اغلب هوا نیستند بلکه موادی هستند که میتوانند درهنگام وارد شدن به محفظه احتراق به راحتی با سوخت موشک ترکیب شوند و هوای مورد نیاز احتراق را تامین نمایند.

2-در موتورهای سوخت جامد تنها یک مخزن یکپارچه وجود دارد که هم نقش سوخت و هم نقش اکسیدکننده را دارد. یعنی در هنگام روشن شدن موتور و اغاز فرایند احتراق سوخت موشک هوای مورد نیاز این فرایند را در محیط بی هوازی تامین میکند.

به دلیل دارابودن منابع مستقل سوخت و اکسید کننده موتور موشک بخوبی میتواند در محیط بدون جو کار کند و پیشران مورد نیاز را تامین نماید.

به موشکها هنگامی که برای پرتاب محموله به مدار زمین مورد استفاده قرار میگیرند ماهواره بر و هنگامیکه محموله ان کلاهک جنگی باشد موشک نظامی میگویند.بنا براین هرگاه سخن از موشکها به میان می اید منظور عبارتی است کلی که جامع میان موشکها و ماهواره بر ها یا پرتابگرهاست.

در موشکهای برد کوتاه مفاهیم راکت و موشک جنبه های دیگری هم دارند. در حوزه موشکهای برد کوتاه (عموما غیربالستیک) به موشکهایی که پس از پرتاب غیرقابل هدایت باشند کماکان راکت و به انهایی که پس از پرتاب قابلیت هدایت دارند موشک می گویند.

به علت وجود استفاده از مفهوم اولی است که بسیاری اعتقاد به استفاده از عبارت راکت برای تسلیحاتی مثل کاتیوشا یا ار پی چی را ندارند. عموما مفهوم دوم در بین شرقی ها رایج است. اما غربی ها به کرات از این عبارت با مفهوم دوم استفاده میکنند.البته این دو مفهوم با هم تاقضی ندارند.</font>

در حوزه بالستیک به پرتابگرهای ماهواره : ماهواره بر و به سیستمهایی با اهداف

نظامیموشک میگویند.

در حوزه غیر بالستیک به سیستمهای هدایت شونده موشک (مثل موشک تاو- یا موشک ضد کشتی یا موشک ضدهوایی) و به سیستمهای غیرهدایت شونده(مثل ارپی جی و کاتیوشا) راکت میگویند.

برای موتورهای موشکی سه نوع سوخت مختلف وجود دارد که عبارتند از:

1- سوخت جامد

2- سوخت مایع

3- سوخت هیبریدی

که هریک از این نوع سوختها برای اهداف خاصی مورد استفاده قرا ر میگیرند.

مثلا بهتزین سوخت برای یک موشک ضد تانک سوخت جامد است.

موتورهای سوخت مایع

در این موتورها از پیشرانه های مایع (سوخت و اکسیدکننده ) استفاده میشود.در ادامه به چند نوع از آنها میپردازیم:

1-پیشرانه های سرمازا:به سوخت و اکسیدکننده ای که در دمای بسیار پایین نگهداری میشود پیشرانه سرمازا گویند. اکسیژن در -147/2 درجه سانتیگراد و هیدروژن در -217 درجه سانتیگراد به جوش می اید. موتورهای سرمازا به محفظه ومنافذخاصی نیازدارند تا به گازهای حاصل از تبخیر مایعات تبخیرشونده اجازه فرار دهند. سوخت و اکسیدکننده سرمازا به شکلاز باکها به محفظه احتراق پمپ میشوند جایی که با هم ترکیب شده و سپس به وسیله شعله یا جرقه احتراق صورت میگیرد.با احتراق سوخت گازهای حاصل با سرعت فراوان به سمت انتها و بیرون از موتور به وسیله نازلها به جریان می افتند. این عمل منجر به ایجاد نیروی پیشران میشود.

در حالت گاز دو مادهاکسیژن و هیدروژن دارای چگالی بسیار کمی هستند بنابراین برای حمل این مواد نیاز به مخازن بسیاربزرگ وایمن در موشک است.به همین منظور با سرد کردن و مایع کردن انها به میزان زیادی از حجمشان می کاهند تا بتوان مقدار زیادی از این مواد را حمل کرد.

سوختهای سرمازا تمایل زیادی به بازگشت به حالت گازی دارند مگر انکه در دمای بسیارپایین نگهداری شوند. این مسئله برای موشکهایی با کاربرد نظامی که بایستی همواره اماده به شلیک باشند بسیار پرهزینه است.اما بازده زیاد ترکیب اکسیژن مایع و هیدروّژن مایع باعث میشود که هنگامی که زمان نگهداری خیلی بالا نیست مانند ماهواره برها از این هزینه ها صرفنظر شود.

نیروی پیشران بر واحد وزن هیدروژن مایع به میزان 40 درصدبیشتر از دیگر پیشرانه های موشکی است. وزن ان نیز بسیار پایین است . هر لیتر هیدروژن مایع وزنی معادل59/21کیلوگرم بر متر مکعب دارد. اما برای اکسیژن مایع این مقدارخیلی بیشتر است یعنی هر متر مکعب 1184/21 کیلوگرم.

*پیشرانه خود مشتعل

به زوج پیشرانه که به محض برخورد به هم محترق میشوند سوختهای خودمشتعل میگویند.

چنین پیشرانه ای برای احتراق نیازی به جرقه یا شعله ندارند..این نوع پیشرانه ها- به ویژه اکسیدکننده انها- معمولا خورنده و سمی هستن . به همین جهت نیاز به محفظه ها ونگهدارنده های خاص دارند.این نوع سوختها در دمای عادی به صورت مایع هستند و به همین جهت نیازمند به امکانات پیچیده ذخیره سازی و نگهداری نیستند.

احتراق اسان این نوع سوخت انرا را برای استفاده در سامانه مانور دهی و کنترل فضاپیماهای بی سرنشین و سرنشین دار جذاب میسازد. به عنوان نمونه میتوان از زوج مونو متیل هیدرازین به عنوان سوخت و تتروکسید نیتروژن به عنوان اکسیدکننده نام برد.

هیدرازین ماده ای بسیار خطرناک است و بویی شبیه به ماهی دارد. سوختهای خود مشتعل در مرحله دوم موشک دلتا بکار رفته اند.

شاتل فضایی هم برای مانور دهی مداری و سامانه کنترل عرضی خود از این نوع پیشرانه استفاده میکند. ضربه ویژه این پیشرانه در سامانه مانوردهی مداری بین بین 260 تا 280ثانیه و سامانه کنترل عرضی 313ثانیه است.

*سوخت منفرد

به سوختی که برای احتراق نیازی به اکسید کننده ندارد سوخت منفرد میگویند.

به علت چنین خاصیتی این نوع سوختها بسیار ناپایدار و خطرناک هستند. از این نوع سوختها بیشتر درکنترل مرحله نخست موشکها و تغییر جهت ان استفاده میکنند..

*مزایا و معایب موتورسوخت

مایع

مزایای موتور های سوخت مایع عبارتند از :

انرژی بیشتر بر واحد جرم سوخت

نیروی پیشران متغیر

امکان راه اندازی دوباره

علاوه بر ان وجود منابع نامحدود  مواد اولیه  همچون اکسیژن و هیدروژن               تولید اکسیدکننده و سوخت این نوع موتورها را راحت تر میکند.

معایب  این نوع شامل نیاز به ساختاربسیار پیچیده - نیاز به پمپ هایی باسرعت دوران و دبی زیاد و همچنین در حالت موشکهای نظامی سخت و هزینه بر بودن نگهداری موشک ها هنگامی که پر از سوخت و اماده پرتابند.

 نوعی سوخت نفتی که از مشتقات کروسین - مشابه انچه که در بخاریهای نفتی مورد استفاده قرار میگیرد-هم به عنوان پیشرانه در موتورهای سوخت مایع مورد استفاده قرار میگیرد. این نفت - که اصطلاحا نفت موشک خوانده میشود- به شدت تصفیه شده است و عنوان  RP-1 را به خود اختصاص داده است.

از این نو.ع سوخت همراه اکسیژن مایع برای ایجاد نیروی پیشران در مرحله اول راکتهای اطلس و دلتا سنتائور استفاده شده است.از این سوخت همچنین تولید نیروهای پیشران مرحله نخست ساترن -1 بی و ساترن -5 را به عهده داشته است. ضربه ویژه ار پی -1 به میزان قابل ملاحظه ای کمتر از سوختهای سرمازا - مانند هیدروِژن مایع- است.

ضربه ویزه موتورهی ار ال-10 که گفته میشود نخستین موتور سوخت مایع بوده است-444ثانیه بود. موتورهای جی-2 که در مرحله دوم و سوم ساترن -5 به کارگرفته شد هم از این ترکیب پیشرانه برای تولید نیرو استفاده میکردند.

پاداش دسترسی به  فناوری استفاده از هیدروژن مایع بسیار چشمگیر و قابل ملاحظه است: دسترسی راحت تر یه فضا

استفاده از هیدروژن مایع یعنی امکان انجام یک ماموریت مشخص با وزن سوختی بسیار کمتر و در نتیجه با وزن وسیله نقلیه بسیار کمتر.این مسئله در انجام ماموریتهای فضایی بسیار حائز اهمیت است.

*موتورهای سوخت جامد

 این نوع موتور ها اصولا از محفظه هایی تشکیل شده اند که از پیشرانه جامد- ترکیبی از سوخت و اکسید کننده- در ان قرار میگیرد. چون بیشتر بخش موشک سوخت جامد را موتور ان تشکیل میدهد در بسیاری از منابع  موتور سوخت جامد را راکت سوخت جامد  بیان مینمایند.حال انکه تمام موشک موتور ان نیست و بخشهای هدایت  و کنترل و محموله ان نیز جز موشک است.

موشکهای سوخت جامد قدیمی ترین و ساده ترین نوع موشکها هستند.این موشکها ریشه در تاریخ باستانی چین دارند. این موشکها شامل یک محفظه ساده استوانه ای معمولا فولادی- و مقداری مواد شیمیایی جامد در درون ان تشکیل شده اند. این مواد به محض دریافت اولین جرقه به سرعت واکنش داده و بسیار سریع میسوزند.

مزایا و معایب موتورهای

سوخت جامد

مزیت موتورهای سوخت جامد ان است که سوخت انها بسیار پایدار و غیر خورنده هستند. این مسئله امکان ذخیره سازی انها را به مدت طولانی ممکن  میسازد. چگالی سوختهای جامد زیاد است و فرایند احتراق انها بسیار سریع رخ میدهد. این مواد در مقابل شوک- ارتعاش- و شتاب متغیرتقریبا غیرحساس هستند. نیازی به پمپاژ پیشرانه ندارند. بنابراین موتورهای سوخت جامد بسیار ساده تر از نوع موتورهای سوخت مایع هستند.

عیب این نوع موتور ها اینست که هنگامی که مشتعل شوند تا اخرین ملکول خواهند سوخت و نمیتوان شدت و ضعف انرا کم یا زیاد کرد یا انرا خاموش کرد. مساحت سطح مواد  احتراقی عامل مهمی در تعیین میزان نیروی پیشران است. از طرفی شکاف و ترکی در میان ماده احتراق جامد سبب نفوذ بیشتر هوا در میان مواد شده و بر سرعت احتراق بیفزاید. اگر تعداد این شکافها زیاد باشد ممکن است فشار درون محفظه احتراق بیش از حدبالا برود و در نتیجه موشک منفجر شود.فرایند ساخت سوخت جامد فرایندی دقیق و پرهزینه است. ابعاد موشکهای سوخت جامد طیف وسیعی را در بر میگیرد از موشکهای کوچک ضدتانک گرفته تا راکتهای 33 متری کمکی سوخت جامد شاتل فضایی.

موتورهای سوخت جامد شاتل فضایی بزرگترین موتور سوخت جامد ساخته شده تاکنون هستند.وزن هر کدام از این موشکها 453600کیلوگرم است. یکی از 4 بخش مرکزی این موشک بخشی است که مواد احتراق جامد را در خود جای داده است.بالاترین بخش موشک شکلی ستاره ای دارد. در مرکز مواد جامد کانالی ایجاد شده که از بالا تا 2/3طول موشک امتداد دارد. این شکاف ستاره ای از دو سوم به بعد به تدریج تا انتهای موشک به صورت استوانه ای در می اید.

انتهای هریک از این  چهاربخش به بخش بعدی متصل میشود. هنگامی که جرقه موتور زده میشود هر 4 بخش با هم شروع به احتراق میکنند. از انجاییکه بخش ستاره ای شکل سطح تماس بیشتری با هوا دارد و ضخیم تر از بخشهای دیگر است نیروی پیشران موشک در لحظات ابتدایی بیشتر است و به مرور با بالارفتن از میزان پیشران کاسته میشود.

جنس اکسید کننده موتور سوخت جامد شاتل فضایی از نوع پرکلرید امونیم است که 69/93درصد کل مخلوط را به خود اختصاص میدهد. سوخت هم از نوعی الومینیوم پودر شده( 16درصد وزن کل ) و نوعی اکسید کننده اهن (0.07 درصد) به عنوان کاتالیزور است..

ماده ای که به عنوان چسباننده مواد مختلف به هم مورد استفاده قرار میگیرد

اکریلونیتریل دی بوتادین استکهخ به تنهایی 12.04درصد از وزن سوخت جامد را به خود اختصاص میدهد.علاوه بر این ماده از آپوکسی کورینگ به میزان 1.96درصد استفاده میشود. هم اپوکسی و هم دیگرمواد چسبنده هنگام احتراق

همراه با مواد احتراق میسوزند و تولید نیرو میکنند.ضربه ویژه سوخت جامد شاتل فضایی در سطح دریا  242ثانیه  و در خلا 268.6 ثانیه است.

*موتورهای هیبریدی

این موتور ها از مزایای هردوموشک سوخت جامد و مایع بهره میبرند.طرح پایه ای این موشک بر اساس لوله ساده ایستکه از مواد جامد (معمولا سوخت )پرشده است تا اینجا شبیه موشک سوخت جامد   و در بالای این لوله تانکی حاوی مواد شیمیایی تکمیل کننده احتراق سوخت جامد(معمولا به عنوان اکسیدکننده) وجود دارد. این دوماده شیمیایی از نوع خود مشتعل هستند و به همین جهت به محض تزریق ماده شیمیایی مایع یا اکسیدکننده به درون لوله حاوی سوخت جامد و برقراری تماس بین این دو مواد فرایند احتراق صورت میگیرد و نیروی پیشران ایجاد میشود.بدین گونه با کم و زیاد کردن میزان تزریق مایع اکسیدکننده امکان کم و زیاد کردن نیروی پیشران فراهم میشود.حتی میتوان نیروی پیشران تولیدی را با قطع تزریق اکسیدکننده به صفر رساندو با تزریق مجدد دوباره موتور را روشن کرد. مزیت دیگر سوختهای هیبریدی میزان پیشران  بر واحد وزن بالاتری است که نسبت به موتورهای سوخت جامد تولید میکنند.

دیگر مزایا عبارتند از :

مدت ماندگاری زیاد

پیچیدگی و وزن کم موتور نسبت به موتورهای سوخت مایع

تجهیزات و امکانات مورد نیاز این موتورها کمتر از نصف تجهیزات مورد نیازموتورهای سوخت مایع است. ضمن اینکه این موتور ها نسبت به موتورهای سوخت جامد حساسیت کمتری دارند. موتورهای هیبریدی میزان تولید پیشران تولیدی را با استفاده از سنجشگرهایی که میزان تزریق اکسید کننده را میسنجند اندازه گیری میکنند.

در مقایسه با موتورهای سوخت مایع نیروی پیشران بر واحد حجم این نوع موتورها کمتر است و در آخر اینکه این نوع موتورها هنوز در مرحله توسعه قرار دارند و هنوز به صورت واقعی مورد استفاده قرار نگرفته اند.

موشک شاهین -2 متعلق به ارتش پاکستان در
حال ازمایش-

این موشک 2000کیلومتر برد و قابلیت حمل کلاهکهای اتمی رادارد...

موشک الحسین -نمونه بهینه سازی شده موشک اسکاد - بی ساخته شده توسط صنایع نظامی ر‍ژیم بعث

این موشک کلاهک سبک 250 کیلوگرمی را تا برد 650 کیلومتر حمل میکرد.

برد اصلی موشک اسکاد -بی یا کلاهک 950 کیلوگرمی حدود 280-300 کیلومتر است. عراقیها با کاهش جرم کلاهک و بزرگتر کردن مخازن سوخت توانستند موشکی با برد بیشتر اما دقت بسیار نازلتری را تولید کنند. این موشکها قادر بودند از مرزهای ایران به تهران برسند و از مرزهای غرب عراق برد کافی برای هدف قرار دادن پایتخت رژیم اشغالگر قدس را داشتند. در جنگ اول خلیج فارس دهها فروند از این نمونه به سمت سرزمینهای اشغالی شلیک شد که حدود 40 فروند از این موشکها با موفقیت به تل آویو اصابت کرد.