مهمترین تجهیزات دفاعی کشور در رژه های 31 شهریور

مهمترین تجهیزات دفاعی کشور در رژه های 31 شهریور

نمایش و رونمایی آخرین دستاوردهای تجهیزاتی همواره بخشی از این رژه بوده است که مورد توجه رسانه های داخلی و خارجی و مردم عزیز کشورمان بوده است. در این گزارش به مرور مهمترین تجهیزات و برخی ویژگیهای رژه در سالهای گذشته اشاره می کنیم.

 سی و یکم شهریور ماه که سالروز تهاجم ناجوانمردانه رژیم بعث عراق به جمهوری اسلامی ایران است سرآغاز هفته دفاع مقدس قرار داده شده تا یاد آنروزها زنده شود. اما لزوم برخورداری از توان بازدارنده نظامی که حافظ امنیت و ثبات کشور است موجب شده تا در این روز یگان های نمونه تمامی نیروهای مسلح کشور به همراه تجهیزات مهم و همچنین دستاوردها نوین خود در زمینه سخت افزار در جوار مرقد رهبر کبیر انقلاب و از مقابل مسئولین کشوری و لشگری رژه می روند تا بخشی از توانمندی های خود را ارائه دهند. نمایش و رونمایی آخرین دستاوردهای تجهیزاتی همواره بخشی از این رژه بوده است که مورد توجه رسانه های داخلی و خارجی و مردم عزیز کشورمان بوده است. در این گزارش به مرور مهمترین تجهیزات و برخی ویژگیهای رژه در سالهای اخیر اشاره می کنیم.

سال 89
یکی از پربارترین رژه های نیروهای مسلح از بعد معرفی تجهیزات و فعالیت های انجام شده مربوط به سال گذشته بوده است. نسل سوم از خانوادهخ قاصد که موشک هوا به سطح قاصد3 با برد بیش از 100 کیلومتر و توانایی ویژه در شناسایی اهداف دریایی به عنوان یک موشک دورایستا است از جمله این تجهیزات بود.
موشک های ضد کشتی هواپرتاب که تحت پروژه قائم بر روی جنگنده بمب افکن های نیروی هوایی ارتش نصب شده اند و بردهای 40 تا 120 کیلومتری دارند دستاورد مهم دیگری بود که نشان از بهینه سازی پرنده های نهاجا با تجهیزات جدید متناسب با تهدیدات پیش روی کشور داست.

بمب افکن بدون سرنشین کرار به عنوان دوربردترین پهپاد کشور و اولین بی سرنشین با قابلیت ویژه هوا به سطح که چندین فروند آن بر روی تریلر در رژه کرد. این پهپاد که 31 مرداد ماه سال گذشته، در روز صنعت دفاعی معرفی شد قابلیت های بسیاری داشته وعلاوه بر رفع نیازهای نیروی های مسلح به پهپادهای با سرعت نزدیک به صوت قابلیت حمل موشک های ضدکشتی سبک و کوتاه برد را نیز دارد که انشاالله در آینده نزدیک در گزارش مستقلی به آن خواهیم پرداخت.
موشک بالستیک قیام(قیام1) که در واقع نتیجه بیش از دو دهه فعالیت در زمینه ساخت موشک های بالستیک بوده و نشانه های طراحی بومی به وضوح در آن به چشم می خورد از دیگر تجهیزات نمایش داده شده در سال گذشته بود.
حضور تعداد زیادی موتورسیکلت چهارچرخه تاکتیکی ای-تی-وی-500 که قبلاً نیز آنرا معرفی کرده بودیم علاوه بر تهران در سایرشهرها نیز به چشم می خورد که نشان از نرخ تولید و تحویل مناسب این وسیله است که از تجهیزات متنوعی بر روی آن می توان استفاده نمود.
تیربار چند لوله چرخان(گتلینگ) اخگر با نواخت تیری بالغ بر 4000 تیر در دقیقه و برد حدود 2000 متر با کالیبر 7.62 میلیمتر که قابل استفاده علیه اهداف پرتحرک زمینی و اهداف هوایی در ارتفاع بسیار پایین است در این رژه به چشم می خورد.
از دیگر تجهیزات مهم حاضر در رژه، سامانه پدافند هوایی اف-ام-80 است که پس از بهینه سازی و مجهز شدن به برخی زیرسامانه های جدید مجدداً عملیاتی شد. این سامانه کوتاه برد ارتفاع پایین، برای مقابله با موشک های کروز و کارکرد در شرایط دشوار جنگ الکترونیک بهینه شده و در تعداد مناسبی در حال خدمت است.
حضور پرتعداد موشک های بالستیک که شامل 4 موشک زمین‌ به ‌زمین سوخت جامد سجیل(با برد 2 هزار کیلومتر)، 4 موشک زمین به زمین سوخت مایع قدر1، 8 موشک از خانواده موشک‌های شهاب و 4 موشک زمین به زمین فاتح 110 که در مجموع 20 موشک بالستیک حاضر در رژه را تشکیل می دادند نمایشی پرقدرت داشتند.
تعداد زیادی هواپیمای بدون سرنشین در انواع مختلف از جمله شاخین، صاعقه، ابابیل و سهند نیز از مقابل دیدگان حضار عبور کردند.

سال 88
در این سال عبور انواع هواپیماهای جنگنده و ترابری از مقابل جایگاه برای نشان دادن توانایی کشورمان در عملیاتی نگه داشتن تجهیزات هوایی خود در شرایط تحریم بهترین اثبات بود. هواپیماهای اف-4، اف-5، صاعقه، آذرخش، میگ-29، اف-14، سوخو-24، هواپیمای ترابری سی-130، هواپیماهای سوخت رسان و ترابری بوئینگ 707 و 747 از جمله هواپیماهایی بودند که از سراسر کشور در فرودگاه مهرآباد مستقر شده و به رژه رسیدند.

موشک بالستیک سجیل که در کنار موشک های قدر1، شهاب3 و عاشورا گروه موشک های دوربرد ایران را تکمیل نموده است در این رژه به نمایش در آمد. این موشک دو مرحله‌ای که از سوخت جامد استفاده می‌کند حدود 2 هزار کیلومتر برد داشته و با نوآوری های خود در زمینه سامانه جدایش، خروج از جو و بازگشت به آن، سامانه های کنترلی و هدایت بهینه شده یکی از واکنش سریع ترین سلاح دوربرد کشور محسوب می شود.
سامانه پدافند هوایی تور ام-1 به عنوان پیشرفته ترین سامانه کوتاه برد کشور با قابلیت ردگیری حمله همزمان 10 هدف و حمله به دو هدف برای اولین بار در این سال در معرض دید عموم قرار گرفت. 29 مجموعه از این سامانه خریداری شده است که وظیفه دفاع هوایی از نقاط حیاتی را بر عهده دارد. این سامانه توسط متخصصان داخلی بهینه سازی نیز شده است.

موشک پدافند هوایی میانبرد شاهین نیز که اوائل سال 88 رو نمایی شده بود در این رژه حضور یافت. این موشک برای هدف قرار دادن اهداف در برد و ارتفاع متوسط ساخته شده از سامانه های الکترونیکی پیشرفته ای برخوردار است.
توپ پدافند هوایی 8 لوله که بعداً به عنوان یکی از اجزای سامانه پدافند هوایی توپخانه ای مصباح1 هم معرفی شد در این رژه به نمایش درآمد.

سال 87
یکی از ویژگی های مطرح رژه نیروهای مسلح کشورمان در این سال بهینه سازی اکثریت قریب به اتفاق تجهیزات به نمایش درآمده در تمامی شاخه های هوایی، دریایی و زمینی توسط متخصصان کشورمان بود. این سامانه ها از نمونه های ارتقاء یافته و مجهز شده به آخرین فناوری روز کشور بودند که با توجه به تعدد آنها توجه بسیاری را به خود جلب نموده و بازتاب خوبی در رسانه خارجی داشت.

از آن جمله باید به نمایش موشک پدافنده هوایی دوربرد سامانه اس-200 اشاره کرد که از آن سال به بعد ابعاد مختلفی از ارتقای این سلاح راهبردی دفاعی به مردم اطلاع داده شد. البته پیش از آن نیز اس-200 همواره پای ثابت بخش پدافند هوایی در رژه ها بود و همواره مورد توجه عکاسانی که این رژه را پوشش می دهند است.
توپ پدافند هوایی 6 لوله 23 میلیمتری نیز در این رژه در معرض دید عموم قرار گرفت و در کنار تیربار 8 لول 12.7 میلیمتری نوید تقویت بیش از پیش دفاع هوایی نزدیک و بسیار نزدیک را در کشور می داد.

سال 86
رژه 31 شهریور ماه این سال یکی از آن رژه هایی بود که تلاش مسئولان امر بر نمایش تجهیزات بومی تولید شده در داخل تمرکز کرده بود. تعداد زیادی از تجهیزات پروازی این رژه به همت شرکت صنایع هواپیما سازی ایران(هسا) ساخته شده بود. از جمله هواپیمای ترابری منطقه ای ایران-140 که با تلاش طراحان کشورمان در نمونه های باربری و گشت دریایی نیز آماده شده و به زودی نمونه گشت دریایی تحویل خواهد شد. هواپیمای جنگنده صاعقه حاصل تلاش نیروی هوایی ارتش است که تولید آن به هسا سپرده شده و در این روز به اجرای عملیات پروازی پرداخت.

بالگرد حمل و نقل شاهد278 نیز به عنوان یک بالگرد سبک که علاوه بر ارگان های نظامی به مشتریان غیرنظامی نیز تحویل داده شده و توسط مرکز تحقیقات صنایع هوایی شاهد ساخته و در هسا تولید می گردد از شرکت کنندگان در رژه هوایی آن سال بود.
شاید یکی از مهمترین تجهیزات نمایش داده شده در سال 86 موشک بالستیک دوربرد سوخت مایع قدر1 بود که به عنوان نسل بعدی خانواده موشک های شهاب، با برخورداری از فناوری های جدید قدرت بازدارندگی دفاعی کشورمان را به طور قابل توجهی تقویت نموده و با توانایی رسیدن به برد 1800 کیلومتر تمامی پایگاه های دشمنان اصلی کشور را زیر پوشش خود قرار می دهد.
تانک ذوالفقار که توسط نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران ساخته شده نیز در رژه این سال حاضر بود.

امروز نیز مراسم رژه نیروهای مسلح در شهرهای مختلف کشورمان برگزار خواهد شد و تجهیزات و از آن مهمتر نفرات بار دیگر با نمایش اقتدار خود آمادگی نیروهای مدافع کشور را برای دفاع همه جانبه به رخ همگان خواهند کشید.

نصب جمر ایرانی روی بالگردهای نیروهای مسلح +عکس

موشک های آشیانه یاب فروسرخ بدین ترتیب عمل می کنند که جستجوگر موجود در دماغه موشک که دارای آشکارساز امواج فروسرخ است با یافتن منبع تابش، بر روی آن قفل کرده و موشک را به سمت هدف هدایت می کند.

  موشک های سطح به هوای کوتاه برد هدایت فروسرخ به خصوص انواع دوش پرتاب به تهدیدی جدی برای ادوات پرنده تبدیل شده است. در این میان بالگردها به دلیل سرعت، سقف پرواز و مانورپذیری کم، بیش از سایر وسائل پرنده در معرض تهدید هستند و بالگردهای ترابری بیش از همه.

این در حالی است که امروزه بالگردها به جزء جدا نشدنی صحنه جنگ تبدیل شده اند. دسترسی گروه های تروریستی به موشک های دوش پرتاب باعث شده است که بالگردها در محیط های غیر نظامی هم در معرض تهدید واقع شوند. تعداد تخمینی پرتابگرهای دوش پرتاب حدود 500 هزار قبضه تخمین زده می شود که قابل حمل بودن و مخفی شدن ساده آنها در گسترش بیش از پیش آنها در نقاط مختلف دنیا افزوده است.

از اینرو یافتن راه حل برای خنثی کردن تهدید موشک های حرارتی برای یک نیروی رزمی حرفه ای بسیار مهم است.

باید گفت حتی هواپیماهای بال ثابت نیز از آسیب موشک های هدایت فروسرخ در امان نیستند. به عنوان مثال بالغ بر 80 درصد از هواپیماهای بال ثابت ساقط شده آمریکا در جنگ 1991 توسط سامانه های سطح به هوای هدایت فروسرخ شکار شدند. هر چند آمریکا در این جنگ به اهداف نظامی خود دست یافت، اما ده ها فروند هواگرد از دست رفته باعث شد تا نقاط ضعف ماشین جنگی آمریکا بیش از پیش آشکار شود.

از اینرو شرکت های مختلفی در دنیا برای ساخت سامانه های اخلالگر فروسرخ به طور جدی دست به کار شدند. موشک های آشیانه یاب فروسرخ بدین ترتیب عمل می کنند که جستجوگر موجود در دماغه موشک که دارای آشکارساز امواج فروسرخ است با یافتن منبع تابش، بر روی آن قفل کرده و موشک را به سمت هدف هدایت می کند.

مهمترین منبع تابش امواج فروسرخ در وسائل پرنده گرمای گازهای خروجی از موتور و گرمای خود موتور است. پس از آن سطوح بادخور که بیشترین اصطکاک را با هوا دارند مانند لبه حمله بالها از بخش های گرم هواگرد به حساب می آیند.

یکی از راه های غلبه بر این مشکل روز افزون، استفاده از سامانه های مختل کننده(جمر) است. جمرها علاوه بر نمونه های راداری انواع فروسرخ نیز دارند. در واقع دستگاه هایی با عملکرد جمینگ برای ایجاد اخلال در سامانه های فروسرخ ساخته شده است. این سامانه ها برای اولین بار در جنگ ویتنام به کار گرفته شدند که نمونه های امروزی نسبت به آن سبکتر، اطمینان پذیرتر و با قابلیت حمل ساده تر هستند.

یکی از اولین راه های گمراه کردن موشک های فروسرخ استفاده از فلیر(شراره) های پرتاب شونده از هواپیما بود که با ایجاد درجه حرارتی به مراتب بالاتر از منابع تولید گرما در هواپیما، توجه جستجوگر موشک را به خود جلب کرده و آن را منحرف می کردند.
با پیشرفت موشک های حرارتی و تشخیص بهتر سامانه حسگر آنها اثرگذاری این روش کاهش یافت و برای تکمیل عملکرد آن سامانه های دیگری ساخته شدند. این نمونه های جدید با ارسال پرتوهایی اقدام به تأثیر گذاری بر جستجوگر موشک حرارتی می کنند که البته خود دارای انواع مختلفی هستند.

نمونه های مختلف روسی، آمریکایی اروپایی و حتی آسیایی از این نوع سامانه ها تولید شده که برخی به طور خاص برای هواپیماها و برخی دیگر برای بالگردها توسعه یافته اند. در نمونه های مخصوص هواپیما طراحی آیرودینامیکی پوشش سامانه برای کاهش نیروی مقاومت هوا محدودیت هایی تحمیل می کد که باعث تفاوت ظاهری آنها با نمونه های دیگر شده است.

بدیهی است اگر در فرآیند کشف و آشیانه یابی منبع تابش های فروسرخ اخلالی ایجاد شود موشک هدف خود را از دست داده و عملاً بی اثر می شود. این اصل ساده پایه ساخت سامانه های اخلالگر فروسرخ است. برای اینکار سامانه اخلالگر اقدام به ایجاد تابش های فروسرخ قوی تر از تابش های ساطع شده از هدف می نماید و در نتیجه موشک گمراه می شود.

با خروج موشک از محدوده دید حسگر فروسرخ که معمولاً حدود 1 تا دو درجه است قفل موشک بر روی هدف شکسته شده و موشک به خطار می رود.

این نوع سامانه با روشهای مختلفی از جمله ایجاد پرتوهایی با الگوی مشابه سامانه جستجوگر موشک و یا ارسال پرتای قوی مانند لیزر به سمت موشک و اشباع آشکارساز موشک اقدام به اخلال در آن می کند. برای روشنتر شدن روش دوم که در برخی هواگردهای غیر نظامی نیز استفاده می شود در نظر بگیرید که چشم شما در حال ردگیری یک منبع نور در تاریکی شب باشد. در این شرایط اگر روبروی شما و درهمان جهت نگاه، ناگهان نورافکنی روشن شود؛ در اینصورت نتیجه ای که حاصل می شود از دست رفتن دید شما نسبت به آن منبع نور کوچک اولیه است. پرتوهای لیزر در این سامانه های به این ترتیب عمل می کنند.

سامانه اخلالگر فروسرخ ALQ-144 که در 1980 وارد خدمت شده است

برای استفاده بر روی هواگردها چنین سامانه ایی باید ویژگی های خاصی داشته باشد که از آن جمله زاویه دید بالا است. همچنین تغییرات دمای هوا نیز برای وسائل پروازی بسیار زیاد است که باید در طراحی چنین سامانه ای لحاظ شود.

متخصصان صنایع اپتیکی کشورمان نیز با درک نیاز نیروهای مسلح کشورمان به سامانه های جمر فروسرخ به تهیه و ساخت نمونه های مختلف آن همت گماشته اند که در این گزارش به معرفی یک نمونه از آنها که برای استفاده در بالگردها ساخته شده می پردازیم.

به گزارش مشرق، این سامانه که قابلیت نصب بر روی بالگرد را دارد به عنوان جمر موشک های حرارتی به کار می رود. این سامانه در نزدیکترین نقطه به خروجی موتور در پرنده نصب شده و در هر موقعیتی که خلبان، لازم بداند روشن شده و مورد بهره برداری قرار می گیرد و بدون اطلاع خلبان از موقعیت و محل تهدید، مکانیزم رهگیری موشک های حرارتی را دچار اختلال می کند.

برخی از مشخصات فنی این سامانه شامل توانمندی پوشش 360 درجه در سمت و 30-/+ در بلندا می باشد. توان مصرفی این سامانه 1000 وات بوده و می تواند در دمای 40- تا 80+ درجه سانتیگراد کار کند.

به کارگیری این سامانه در بالگردهای پرشما نیروهای مسلح کشور که هم اکنون نیز با گروه های اشرار که از سوی کشورهای فرامنطقه ای تجهیز می شوند باعث افزایش بقاپذیری در صحنه عملیات و تا میزان بسیار زیادی باعث خنثی شدن این تهدیدات می شود.

البته متخصصان داخلی پیوسته در حال تلاش برای ارتقاء سامانه ها و تجهیزات مختلف نیروهای مسلح هستند و نمونه های جدیدتری از این سامانه ها نیز در مراحل توسعه است.

دفاع ضد موشکی

دفاع ضد موشکی

موشک ضد بالستیک موشکی است که برای مقابله با موشکهای بالستیک طراحی میشود. از یک موشک بالستیک برای حمل سرهای جنگی شیمیایی- میکربی - هسته ای و متعارف استفاده میشود. لغت موشک ضد بالستیک بیانگر هرسامانه ضدموشک طراحی شده برای مقابله با موشکهای بالستیک است.با این وجود از این لغت بیشتر در مورد سامانه های ضد بالستیکی که برای انهدام موشکهای قاره پیما طراحی شده اندبکار میرود.پیش از این فقط دو سامانه ضدبالستیک علیه موشکهای بالستیک قاره پیما طراحی شده بودند: سامانه سیف گارد آمریکا که از موشکهای اسپارتان و اسپرینت استفاده میکند- و سامانه ضدبالستیک ای-35 روسیه که ازرهگیرهای گالوش بهره میبرد. هردوسامانه دارای سرهای جنگی اتمی هستند.استفاده از سرهای جنگی اتمی در موشکهای ضدبالستیک به دو منظور انجام میشود:
1-  ایجاد اختلال با پالسهای الکترومغناطیسی در تجهیزات راداری و الکترونیکی موشکها یا ماهواره های دشمن.
2- ایجاد انفجار بزرگ برای در برگرفتن کلاهک اتمی دشمن و افزایش احتمال نابودی آن پیش از برخورد.

سیف گارد فقط تا حدی عملیاتی بود در حالی که سامانه ای-35 روسیه بهبود یافته و هنوز فعال است و اکنون به آن ای-135 گفته میشودو از دونوع موشک گرگن و گازل با سرجنگی متعارف استفاده میکند. سامانه دفاع موشک ملی آمریکا اخیرا به به قابلیت اولیه عملیاتی شدن رسیده است.

سه سامانه موشکی ضدبالستیک تاکتیکی با برد کوتاهتر در حال حاضر عملیاتی هستند: پاتریوت ارتش آمریکا- موشک استاندارد-3 نیروی دریایی امریکاو سامانه آرو رژیم اشغالگر قدس.
سامانه برد بلند پدافند ارتفاع بالای آمریکا که با نام -تاد- شناخته میشود در سال 2011 کاملاعملیاتی خواهد شد
بطور کلی موشکهای ضدبالستیک تاکتیکی کوتاهبرد نمیتوانند موشکهای بالستیک قاره پیما را -حتی اگر در محدوده برد آنها باشند-را رهگیری کنند. رادار موشکهای ضدبالستیک تاکتیکی و ویژگی عملکردی آنها این اجازه رانمیدهد.چون سرهای جنگی موشکهای قاره پیما خیلی سریعتر از سرهای جنگی موشکهای تاکتیکی هستند.با این وجود این امکان دارد که با انجام برخی تغییرات در سامانه تاد و ارتقای آن بتوان بیشتر موشکهای قاره پیما را رهگیری کرد.

آخرین نسخه موشک هاوک آمریکا قابلیت محدودی علیه موشکهای تاکتیکی دارد اما عموما هاوک یک موشک  ضدبالستیک بشمارنمیرود.ادعاهای مشابهی نیز در باره موشکهای بردبلند زمین به هوای سری اس-300 و اس-400 روسیه نیز مطرح است....

ادامه دارد......

محل استقرار سپر دفاع موشکی ناتو در ترکیه+نقشه

در حالی که بر پایه اطلاعیه رسمی دولت ترکیه، اعلام شده که سپر دفاع موشکی ناتو تا آخر امسال در خاک این کشور مستقر خواهد شد، با وجود این، نامی از محل استقرار این رادار‌ها به میان نیامده است.

  به نقل از تابناک، بنا بر ارزیابی‌ها و آخرین اخبار رسیده، محل استقرار این رادار ضد موشکی مشخص شده و به احتمال زیاد، این رادار‌ها در استان «دیار بکر» ترکیه مستقر خواهند شد.

بنا بر این گزارش، محل دقیق این سیستم رادار ضد موشکی در یکی از روستاهای نزدیک به دیار بکر، یعنی روستای «پرینچلیک» خواهد بود؛ جایی که در گذشته، محل استقرار واحدی از نیروهای نظامی آمریکا در ترکیه بود و از سال 1998 به بعد هم دیگر مورد استفاده قرار نگرفته است؛ افزون بر این، این پایگاه در زمان جنگ خلیج فارس، پذیرای موشک‌های پاتریوت آمریکا هم بوده است؛ موشک‌هایی که پس از پایان جنگ، به آمریکا بازگردانده شدند؛ در واقع این منطقه جایی است که تحرکات موشکی سه کشور ایران، سوریه و عراق را کنترل خواهد کرد.

کارشناسان امنیتی تأکید می‌کنند که سیستم رادار سپر دفاع موشکی مستقر در ترکیه، همه فضای کشورهای عضو ناتو را زیر پوشش می‌گیرد. موشک‌های پرتابی پیش از ورود به آسمان ترکیه، نابود خواهند شد و این امتیازی برای ترکیه به شمار می‌رود.

ترکیه علاوه بر سپر دفاع موشکی ناتو، یک سیستم دفاع موشکی کوتاه‌برد مستقل از ناتو ایجاد خواهد کرد و هشت میلیارد دلار نیز به سپر دفاع موشکی ملی اختصاص خواهد داد.

سیستم راداری مستقر در ترکیه، موشک‌های پرتابی از کشورهای غیر عضو ناتو را در لحظات اولیه شناسایی و رهگیری کرده و موشک‌های ضد موشکی پرتابی از دیگر کشورهای عضو ناتو، آنها را نابود خواهند کرد.

این گزارش یادآور می‌شود، سیستم کنونی ضد موشکی ناتو، حفاظت کشورهای ناتو را بر عهده دارد.

همچنین بر پایه استراتژی جدید ناتو، «قلمرو و جمعیت پیمان ناتو» به چهارچوب مسئولیت‌های ناتو افزوده شده است. در هر مرحله از این طرح عملیاتی، هر یک از کشورهای عضو باید اجرای طرح را تصویب کنند؛ پیش شرط ترکیه برای همکاری، مشارکت در نظام تصمیم‌گیری بوده است.

گفتنی است، ترکیه در مذاکرات خود تأکید کرده است که اطلاعات لحظه‌ای که سنسورهای سیستم سپر دفاع موشکی شناسایی کرده‌اند، باید در اختیار ترکیه قرار بگیرد و آمریکا نیز این پیش شرط را پذیرفته است.

منابع دیپلماتیک ترکیه نیز در این باره می‌گویند: بیشتر درخواست‌ها و پیش‌شرط‌های ترکیه پذیرفته شده، ولی هنوز هیچ قطعیتی در کار نیست؛ افزون بر اینکه ممکن است، اطلاعات رصد موشکی، در اختیار رژیم اسرائیل قرار بگیرد و این از جمله مسائلی است که همچنان حل نشده باقی مانده است.

موشک های پدافندی کوتاه برد؛ از میثاق تا «تور ام 1»

از میثاق تا «تور ام 1»

عمده ترین سلاح در حوزه سامانه های پدافند هوایی زمین پایه، موشک های زمین به هوا هستند که برای درگیری در فاصله های بیش از چند کیلومتر، جایگزین توپ های ضدهوایی می شوند. هم اکنون یگانهای پدافندی ایران از انواع موشک های پدافندی کوتاه برد برای دفاع از آسمان میهن اسلامی استفاده می کنند.

عمده ترین سلاح در حوزه سامانه های پدافند هوایی زمین پایه، موشک های زمین به هوا می باشند. برای درگیری در فاصله های بیش از چند کیلومتر، موشک های زمین به هوا به سرعت جایگزین توپ های ضدهوایی می شوند. همانطور که در قسمت اول گزارش اشاره کردیم، موشک های سطح به هوا دارای یک کمینه برد هستند یعنی در کمتر از آن برد توان تهاجم به هدف را ندارند که بیشتر به دلیل زمان مورد نیاز برای رسیدن به سرعت کافی برای ایجاد نیروی آیرودینامکی روی سطوح کنترلی بدنه است که در اینصورت موشک قابل هدایت و تغییر مسیر است.

این سامانه های موشکی به طور کلی به دسته های کوتاه برد، میانبرد و دوربرد تقسیم بندی می شوند. موشک های کوتاه برد به طور تقریبی برای بردهای کمتر از 15 کیلومتر و ارتفاع کمتر از 8000 متر در نظر گرفته می شوند.

همچنین انواع اهداف و تهدیدات هوایی را نام بردیم و در اینجا اضافه می نماییم که برخی از مهمات حمل شونده توسط هواپیما به ویژه موشک های هوا به سطح بزرگ توسط سامانه دفاع هوایی قابل ردگیری و انهدام هستند اما بهتر است تا حد امکان به جای تیر، تیرانداز منهدم شود زیرا تعداد تیرها خیلی بیشتر از تعداد تیرانداز می باشد و تیرانداز می تواند بارها و بارها بازگردد.

اولویت طراحان سامانه های دفاع هوایی موشکی برخورد دادن موشک به هدف است اما در صورت عدم اصابت مستقیم موشک به هدف، جهت تأثیر بیشتر، سرجنگی موشک های زمین به هوا باید در فاصله حدودی 5 تا 20 متری اهداف منفجر شوند. اندازه این فاصله به مشخصات سرجنگی و آسیب پذیری اهداف وابسته می باشد. برای این منظور در موشک ها حسگرهای تشخیص دهنده فاصله از هدف تعبیه می شود تا قبل از دور شدن از هدف عمل انفجار سرجنگی صورت پذیرد. فیوز مجاورتی در موشک ها اینکار را به عهده دارد و دارای انواع گوناگونی است.

 

موشک های دوش پرتاب

کوتاه بردترین و جمع و جور ترین سامانه دفاع هوایی موشکی، موشک های دوش پرتاب هستند. این موشک ها قابل حمل توسط یک نفر بوده و به همین دلیل آنها را می توان در همه جا یافت. چند نمونه از این موشک ها در کشور وجود دارد که مهمترین آنها موشک های میثاق هستند.

موشک سطح به هوای استینگر ساخت آمریکا و سام-7 ساخت شوروی اولین نمونه از این موشک ها بودند که در زمان جنگ تحمیلی در اختیار رزمندگان اسلام بوده و به کار گرفته شدند. استینگر آمریکایی به تعداد محدودی وارد کشور شده و علیه بالگردهای خود آمریکایی ها در خلیج همیشه فارس با موفقیت به کار گرفته شد. سام-7 نیز هم بوسیله عراق و هم بوسیه ایران مورد استفاده قرار گرفته و موفقیت هایی نیز کسب کرد.

استینگر در ایران

پس از جنگ این رده از موشک ها بیشتر مورد توجه قرار گرفته و برای ساخت آنها در کشور تلاش های بسیاری انجام شد و در نهایت امروزه نمونه پرکاربرد این موشک ها با نام میثاق1و2 به طور گسترده ای در حال خدمت در نیروهای مسلح کشورمان است. میثاق 2 بر اساس بهسازی نمونه قبلی به قابلیت های عملیاتی بهتری دست یافته است.

شلیک موشک های دوش پرتاب در رزمایش

میثاق1 موشکی با طول یک و نیم متر، دارای کمینه برد 500 متر و بیشینه برد 5000 متر، توان درگیری با اهداف در سقف پروازی 4000 متر و کمینه 30 متر است. سرعت این موشک بالغ بر 600 متر بر ثانیه و جرم آن نزدیک به یازده کیلرگرم است که 1.42 کیلوگرم آن را سرجنگی تشکیل داده و جرم موشک با پرتابگر که نفر باید آن را تحمل کند حدود 17 کیلوگرم است.

با توجه به ویژگیهای پرتابگر، عمر انبارداری این موشک بالا بوده، دستور العمل پرتاب ساده و نرخ شلیک بالایی داشته و در دمای منفی40 تا مثبت60 درجه سانتیگراد قابل استفاده است. سامانه هدایت خودکار امکان شلیک کن و فراموش کن را فراهم کرده و به کاربر اجازه می دهد سریعاً موضع پرتاب را ترک کرده و از خطر آسیب دیدن از سوی دشمن کاسته شود.

تولید انبوه موشک های میثاق

حسگر این موشک از نوع فروسرخ پیشرفته بوده و به آن توانایی حمله به هدف از تمام زوایا را می دهد بدین ترتیب این موشک توان درگیری با اهداف نزدیک شونده را نیز دارد.

این موشک برای دفاع از پیاده نظام و تأسیسات در صحنه نبرد سلاح مناسبی است و حمل آن روی موتور سیکلت، خودروها نظامی، بالگردها، قایق های تندرو و زیردریایی ممکن است. همچنین پرتابگر دوتایی آن بر روی خودروی وانت در کشور توسعه بافته است. برخی کشورها نیز مجموعه های 6 تایی از این نوع موشکها را بر روی شناورهای دریایی بکارگرفته اند که می تواند در ایران نیز مورد الگوبرداری قرار بگیرد.

شبکه گسترده دیدبانهای مرزی در کشورمان علاوه بر امکانات اپتیکی و سامانه های مخابراتی برای انتقال اطلاعات، به موشک های دوش پرتاب نیز مسلح هستند تا در صورت لزوم اقدام به درگیری با اهداف بنمایند.

راپییر
سابقه حضور سامانه های کوتاه برد در ایران به پیش از انقلاب باز می گردد. سامانه انگلیسی تایگرکت/سی کت و پس از آن راپییر اولین نمونه های بردکوتاه خریداری شده بودند. تایگر کت مدل زمین پایه و سی کت مدل دریاپایه از یک سامانه بودند که در سال 1966 وارد کشور شده و نمونه های دریایی بر روی چند فروند از ناوهای نیروی دریایی نصب گردید. موشک های این سامانه حدود 1.5 متر طول و 68 کیلوگرم جرم دارند و برد آنها از 500 متر تا 5000 متر و سرعت این موشک ها کمتر از یک ماخ و حدود 980 کیلومتر بر ساعت است.

تصویری نادر از شلیک تایگرکت در اوائل جنگ تحمیلی

با تحمیل جنگ همه جانبه نظامی به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی، تمامی تجهیزات دفاعی کشور وارد نبرد شده و هرچقدر تایگرکت/سی کت ناموفق ظاهر شدند، راپییر کارنامه رزمی قابل توجهی از خود بجا گذاشت. عدم توانایی تایگر کت در دفع تهاجمات هوایی به ناوها باعث از دست رفتن و آسیب دیدن چند ناو در طول جنگ شد. اما راپییر موفق شد حتی بمب افکن-های توپولف22 عراقی را که برای بمباران تهران آمده بودند به زیر بکشد. این عملکرد باعث شد تا پس از پایان جنگ تحمیلی تایگرکت/سی کت از نیروهای مسلح کنار گذاشته شود اما راپییر همچنان در حال خدمت است.

پرتابگر موشک راپییر

رادار دی-ان-181 در رژه روز ارتش

 متخصصات داخلی سعی در بازسازی و بهبود زیرسامانه¬های این موشک داشته اند و موشک های بازسازی و بهسازی شده راپییر بارها مورد آزمایش موفق قرار گرفته¬اند. سامانه دفاع هوایی راپییر شامل پرتابگر با چهار موشک است که رادار مربوطه بر روی همین پرتابگر نصب شده است. این سامانه با رادار DN181 ساخت ایتالیا نیز هماهنگ شده است تا توان درگیری با اهداف در تمام شرایط آب و هوایی را داشته باشد. همچنین سامانه¬های اپتیکی نیز علاوه بر رادار در این سامانه وجود داشته اند.

اخبار و تصاویری مبنی بر متحرک سازی سامانه راپییر نیز در گذشته منتشر شد که هم اکنون از میزان فراگیری این تغییر اطلاعی در دست نیست.

موشک 45 کیلوگرمی راپییر به سرعت 2.5 ماخ و برد 400 متر تا 6800 متر دست یافته و اهداف را سقف پرواز 3000 متر هدف قرار می¬دهد. اجزای سامانه راپییر در اختیار ایران به صورت کششی یعنی به کمک یک خودرو یدک کشیده می-شوند با این وجود راپییر توانایی خود را برای دفاع از منطقه تحت پوشش اثبات کرده است.

اف-ام-80
سالهای جنگ تحمیلی تجارب گرانبهایی برای نیروهای مسلح کشورمان به ارمغان آورد و آشنایی با جدیدترین سلاح هایی که غرب و شرق در اختیار رژیم بعث عراق قرار داده بودند یکی از این موارد است. کمی پس از شروع جنگ، بعثی ها با دریافت دو نمونه سامانه پدافند هوایی کوتاه برد تمام متحرک از فرانسه کار عملیات های نفوذ به عمق خاک دشمن را برای نیروی هوایی کشورمان سخت کردند. این دو سامانه کروتال ساخت فرانسه و رولند ساخت مشترک آلمان و فرانسه بودند. سرعت واکنش بالا و توانایی درگیری با اهدافی در ارتفاع پروازی کم و سرعت بالا از ویژگی های این سامانه ها بود که دقیقاً به مقابله با تاکتیک های متهورانه نهاجا می پرداخت. این سامانه ها از نوع خودکششی بوده و به راحتی اطراف مواضع دشمن جابجا می شدند. اما در پی عملیات های موفقیت آمیز در جبهه های جنوب نمونه هایی از این سامانه ها به غنیمت رزمندگان اسلام درآمد.

پس از پایان جنگ و در راستای برطرف کردن نقاط ضعف و خلأ نبود برخی تجهیزات در نیروهای مسلح، موشک کروتال بدست آمده از عراق مود مطالعه قرار گرفت و طبق اعلام مجلات داخلی با نام «شهاب ثاقب» معرفی شد اما از کم و کیف شرایط عملیاتی آن اطلاعاتی در دست نیست.

آنطور که اعلام شده موشک شهاب ثاقب با تلاش متخصصان داخلی با رادار اسکای گارد هماهنگ شده و توانایی هدف قرار دادن اهداف در ارتفاع پروازی بسیار پایین را دارد. همچنین توانایی حمله مؤثر به اهداف نزدیک شونده و دقت بیشتر در هدایت موشک و جستجو و ردگیری بهتر از دیگر مزایای این ترکیب است.

سامانه اف-ام-80

اما در رزمایش مدافعان آسمان ولایت3 در سال 1389 نمونه ساخته شده از موشک کروتال در چین با نام اف-ام-80 معرفی و آزمایش عملیاتی شد. اینطور که فرماندهان محترم در مصاحبه ها اعلام کردند این سامانه قبلاً وارد خدمت در نیروهای مسلح کشور شده بود که برای برخی بهسازی ها از چرخه عملیاتی خارج شده و پس از به روزرسانی سامانه و افزودن تجهیزات جدید به بخش های هدفیابی مجدداً و اینبار با قدرت بالاتر به چرخه عملیاتی بازگشت.

از جمله تغییرات اعمال شده در این سامانه افزوده شدن تجهیزات جدید هدفیابی و ردگیری الکترواپتیک و سامانه های لیزری مانند مسافت یاب لیرزی است. به کمک سامانه های اپتیکی امکان درگیری با اهداف کوچک بهبود یافته و بقاپذیری رزمی سامانه در شرایط جنگ های الکترونیک امروز بسیار بهتر می شود. مسافت یابی لیزری نیز علاوه بر اینکه نشان دهنده وجود قابلیت ردگیری دقیق توسط رادار و سامانه اپتیکی است، با محاسبه مسافت دقیق هدف قابلیت های بهتری به سامانه می دهد از جمله امکان تصمیم گیری برای بهترین زمان شلیک با توجه به مقدورات پروازی هدف و توانایی دینامیکی موشک موجود در سامانه.

به نظر می رسد تفاوت اف-ام-80 و شهاب ثاقب در نوع سامانه راداری باشد و موشک به کار رفته ویژگی های یکسانی داشته باشد. البته امکان اضافه شدن رادار اسکای گارد به اف-ام-80 نیز دور از ذهن به نظر نمی رسد. در اینصورت ترکیب توانمندی اسکای گارد در جستجو وردگیری ارتفاع پایین اهداف کوچک توانایی سامانه را بر ضد موشک های کروز و هواگردهای کوچک ارتقاء داده و تأثیرگذاری بر اهداف نزدیک شونده را نیز بهبود می دهد. این توانمندی برای سامانه ای که جزء آخرین حلقه های دفاعی از یک نقطه به شمار می رود بسیار مهم است.

اف-ام-80 ایران در رزمایش مدافعان آسمان ولایت3

موشک بکار رفته در این سامانه طولی برابر 2.9 متر، جرم 84 کیلوگرم، توانایی تحمل 25g شتاب گرانش را داشته و به سرعت 740 متر بر ثانیه و برد نهایی 12000 کیلومتر دست می یابد. برد مؤثر سامانه در برابر هواپیماها حدود 9 کیلومتر و در برابر بالگردها حدود 11 کیلومتر است. این موشک توان درگیری با اهدافی با سرعت تا 440 متر بر ثانیه را دارد. سرجنگی موشک 14 کیلوگرم ماده منفجره شدید(HE) است که با برخورداری از فیوز مادون قرمز در صورت عدم اصابت به هدف منفجر شده و به آن آسیب می¬رساند.

در هر پرتابگر، علاوه بر چهار مقر پرتاب موشک، رادار و سامانه های الکترواپتیکی نیز مستقر هستند. با کمک سامانه های جانبی در کنار رادار، کارایی عملیاتی این موشک و پایداری سامانه در صحنه نبرد افزایش یافته است. از نکات قابل توجه این سامانه احتمال اصابت موشک آن به هدف است که در صورت شلیک یک موشک 80 درصد و در صورت شلیک دو موشک به یک هدف حدود 96 درصد است بنابراین هدف شانس کمی برای فرار دارد.

تور-ام-1
گل سر سبد سامانه های پدافند هوایی کشورمان از نقطه نظر کارایی عملیاتی و توانایی درگیری با انوع اهداف، سامانه دفاع هوایی موشکی تور-ام-1 است. 29 مجموعه از این سامانه ها کمتر از 5 سال پیش وارد کشور شده اند وارد کشورشده و در سطح یگان های عملیاتی مورد استفاده قرار دارند و از اینرو باید آن را جدیدترین سامانه دفاع هوایی کوتاه برد کشور به شمار آوریم.

تور-ام-1 سامانه دفاع هوایی کوتاه برد، ارتفاع پایین و تمام متحرک است. این سامانه برای درگیری مؤثر با انواع اهداف هوایی از جمله هواپیماهای بال ثابت و بالگردهای سرنشین دار و بی سرنشین، موشک های کروز و حتی بمب ها و موشک های رها شده از هواپیماها در تمام شرایط آب و هوایی ساخته شده است. بهره گیری از رایانه کنترل آتش و سامانه های دیجیتال و استقرار موشک ها به صورت عمودی و بهره گیری از سامانه پرتاب سرد باعث کاهش زمان واکنش سامانه شده است.

در واقع در تور-ام-1 موشک ها به صورت عمودی پرتاب کرده و پس از فاصله گرفتن از خودرو تا ارتفاع 15 تا 20 متر موتورهای راکتی کوچکی(تراستر) در نزدیکی دماغه موشک فعال شده و موشک را در جهت هدف قرار می دهد و در همین لحظه موتور اصلی سوخت جامد روشن می شود.

سامانه تور-ام1

طبق مطالب منتشر شده از سوی سازنده در هر مجموعه از آن چند خودروی پرتابگر موشک، یک خودروی حامل موشک، یک خودروی تعمیر و نگهداری و یک پست فرماندهی به عنوان هماهنگ کننده پرتابگرها وجود دارد. جزء اصلی این سامانه یک خودروی زرهی است که سامانه های راداری و اپتیکی بر روی آن و موشک ها و سامانه کنترل آتش در داخل آن قرار داده شده اند. برد کشف و ردگیری رادار آن به ترتیب 25 و 20 کیلومتر است. رادار کشف از نوع پالس داپلر  با آنتن سهموی و ردگیری از نوع آرایه فازی است که توان شناسایی و تفکیک همزمان 48 هدف، ردگیری مسیر 10 هدف و امکان درگیری همزمان با دو هدف را برای خودروی مربوطه فراهم می آورد.

وجود سامانه راداری برای هر پرتابگر باعث کاهش احتمال اشباع توسط جنگ الکترونیک دشمن و نیز از کار افتادن کل مجموعه درصورت هدف قرار گرفتن رادار در قیاس با سامانه هایی که یک رادار به چند پرتابگر اختصاص دارد می شود. ویژگی های راداری سامانه و نیز استفاده از سامانه های غیر فعال اپتیکی نیز باعث پدید آمدن توانایی فوق العاده ای در تحمل شرایط جنگ الکترونیک و پایداری بسیار بالای سامانه در محیط نبرد شده است.

این سامانه در حال حرکت نیز امکان فعالیت داشته و در زمان کمتر از دو دقیقه به آمادگی عملیاتی کامل رسیده و در کمتر از 6 ثانیه موشک خود را شلیک می نماید. یکی از توانمندی های استثنایی این سامانه امکان درگیری با اهداف زمینی است که در سامانه های پیشرفته ای چون بوک نیز وجود دارد.

موشک 3.5 متری این سامانه 167 کیلوگرم جرم دارد که 14.8 کیلوگرم آن را سرجنگی تشکیل می دهد. بیشینه سرعت موشک 850 متر بر ثانیه(حدود 2.8 برابر سرعت صوت) بوده و توانایی درگیری با اهدافی با سرعت 700 متر بر ثانیه را دارد. موشک توانمند این سامانه توانایی مانور تا 30برابر شتاب گرانش(g) را داشته اما اگر این مانورپذیری سنگین موشک نیز مفید نبود، فیوز مجاورتی عمل کرده و با انفجار سرجنگی هدف را نابود خواهد کرد.

احتمال اصابت موشک به هدف برای این سامانه 92 تا 95 درصد در مقابل هواپیماها، 80 تا 96 درصد در برابر بالگردها، 60 تا 90 درصد برای موشک های کروز، 70 تا 90 درصد در رویارویی با بمب ها موشک های هدایت شونده و 90 درصد در مقابله با هواگردهای بدون سرنشین است.

خودروی پرتابگر موشک در این سامانه حدود 34 تن وزن، 500 کیلومتر برد و 65 کیلومتر بر ساعت سرعت داشته و حفاظت کامل NBC(هسته ای، میکروبی و شیمیایی) برای سه خدمه آن فراهم است.

کمینه برد موشک حدود 100 متر و کمینه ارتفاع درگیری نیز 10 متر است که باید گفت عملاً هر هدفی که در حال پرواز پایدار باشد از تیررس تور در امان نخواهد بود. بیشترین ارتفاع هدف قابل درگیری برای این سامانه 6000 متر بوده است که متخصصان نیروی هوافضای سپاه با تغییر در نرم افزار موشک و برطرف کردن عامل محدود کننده بیشینه ارتفاع، توانایی درگیری با اهداف تا سقف پرواز 35000 پا معادل 10500 متر را فراهم نموده اند که در نتیجه تور-ام1 های ایرانی پا به ارتفاعات متوسط هم می توانند بگذارند.

علاوه بر سامانه های پیشرفته تر، مزایای سامانه تور-ام1 نسبت به راپییر و اف-ام-80 شامل متحرک بودن سامانه و توان درگیری با دو هدف است. دو سامانه پیشین برای حمل و نقل وابسته به یک خودروی دیگر هستند و این امر باعث کاهش سرعت عمل سامانه ها در استقرار و انتقال از جایی به جای دیگر می شود در حالیکه در نبردهای امروز قدرت تحرک سامانه برای افزایش بقای خود آن و نیز پوشش بهتر و تطبیق با نیازهای تاکتیکی امری لازم به نظر می رسد. توان ردگیری همزمان چندین هدف و درگیری با دو هدف متفاوت نیز به نفوذناپذیری بیشتر این لایه پدافندی انجامیده و امکان انتخاب بهتر بین تهدیدات خطرناک را فراهم می نماید.

دور از ذهن نیست که سامانه تور با رادارهای هشدار دهنده موجود در کشور به خصوص انواع مربوط کشور سازنده سامانه شامل رادارهای تاکیتکی کاستا و نبو که توانایی کشف اهداف پنهانکار(رادار گریز) را دارند یکپارچه شده باشد. در اینصورت توانایی تورهای ایرانی در به دام انداختن متجاوزان نادان بسیار بیشتر شده و دفاع مؤثرتری را بوجود خواهد آورد.

 

در ادامه به معرفی سامانه های دفاع هوایی موشکی میانبرد و دوربرد خواهیم پرداخت.