میگ-۳۱ (به روسی: МиГ-31) (نام ناتو: فاکسهاوند Foxhound)، یک هواپیمای رهگیر مافوق صوت است که توسط شرکت میکویان در شوروی به عنوان جایگزین جنگنده میگ-۲۵ فاکسبَت ساخته شد. دفتر طراحی میکویان این جنگنده را بر اساس میگ-۲۵ طراحی کردهاست. میگ-۳۱ اولین پرواز خود را در سال ۱۹۷۵ انجام داد و از سال ۱۹۸۲ وارد خدمت فعال نظامی در ارتش شوروی شد و تا زمان فروپاشی شوروی، پیشرفتهترین هواپیمای رهگیر این کشور بود.
میگ ۳۱ تواناترین هواپیمای رهگیر دفاع هوایی روسهاست که قابلیت درگیری همزمان با چندین هدف را دارد. رادار نیرومند زاسلون اسبیآی-۱۶ مهمترین عامل تاثیرگذاری میگ-۳۱ است که در زمان خود قویترین رادار جنگنده دنیا محسوب میشد. موتور جدید سولویف دی-۳۰اف۶ هم موجب شده بود تا برد عملیاتی و پارامترهای پروازی اصلی این هواپیما در مقایسه با میگ-۲۵ ارتقا پیدا کند. بدنه و بالهای آن هم از میگ-۲۵ قویتر بود و توانایی پرواز مافوق صوت در ارتفاع پایین را داشت. دو موتور توربوفن دی-۳۰اف۶ با نیروی گشتاور ۱۵۲ کیلونیوتن امکان رسیدن به سرعت ۱٬۲۳ ماخ در ارتفاع پایین و ۲٬۸۳ ماخ در ارتفاع بالا را به این هواپیما میدهند. از نظر قوای محرکه امکان گذر از سرعت ۳ ماخ هم برای این هواپیما وجود دارد اما فشار بیش از اندازهای را به موتور و بدنه پروازی وارد میکند و به همین جهت در حالت عادی و غیراضطراری نباید هواپیما را به چنین سرعتی رساند. روسها تا سال ۱۹۸۷ بیش از ۱۵۰ فروند میگ-۳۱ را در نقاط مختلف مرزی از آرخانگلسک در شمال غربی کشور گرفته تا خاور دور شوروی مستقر کرده بودند. این هواپیما صرفا برای دفاع هوایی از سرزمین اصلی شوروی طراحی شده بود و ماموریت دیگری نداشت. میگ-۳۱ موشکهای هوابههوای دوربرد آآ-۹ را حمل میکرد و با موشک ام-۹ توانایی درگیری همزمان با ۴ هدف متفاوت را داشت. نزدیکترین هواپیماهای غربی به میگ ۳۱ دو جنگنده اف-۱۴ و اف-۱۵ هستند. در سال ۱۹۹۲ مقامات چینی از توافق برای خرید ۲۴ فروند میگ ۳۱ خبر دادند که در کارخانهای در شنیانگ مونتاژ خواهند شد. برخی گزارشها از دریافت لیسانس تولید ۷۰۰ فروند حکایت داشت که ۲۰۰ فروند آن تا سال ۲۰۱۰ عملیاتی خواهند شد اما هیچیک از اینها تاکنون عملی نشده است.[۱]
میگ-۳۱بیام مدل ارتقایافتهای از میگ-۳۱ با قابلیتهای بسیار بالاتر جنگی است که قرار است تمام میگ-۳۱های فعال ارتش روسیه به آن ارتقا یابند. این جنگنده در وضعیت جنگ هوایی قدرت رهگیری ۲۴ هدف و درگیری با ۸ هدف از جمله موشکهای کروز گرفته تا هواپیماهای مافوق صوت را دارد. شرکت میگ در سال ۱۹۹۹ برای نخستین بار این هواپیما را به معرض نمایش عمومی گذاشت. رهگیری جنگندههایی با ۳۲۰ کیلومتر فاصله و انهدام اهداف هوایی در فاصله ۲۸۰ کیلومتری با ۶ راکت ویمپل آر-۳۷ از جمله قابلیتهای منحصر به فرد مدل بیام است. در مقام مقایسه بهترین رهگیر آمریکایی یعنی اف-۱۴دی توانایی انهدام اهدافی با بیش از ۱۸۰ کیلومتر فاصله را نداشت. قابلیتهای حمله به اهداف سطحی و نقشهبرداری زمین هم به این جنگنده افزوده شد و در نتیجه این جنگنده برخلاف میگ-۳۱ یک جنگنده چندمنظوره طبقهبندی میشود. میگ-۳۱بیام همچنین تنها هواپیمای در حال تولید است که توان درگیری موثر با موشکهای کروز مدل تاماهاوک را دارد. یک کارشناس روسی معتقد بود که اگر عراق در جریان عملیات طوفان صحرا از میگ-۳۱ برخوردار بود حداکثر ده درصد موشکهای کروز آمریکایی و انگلیسی میتوانستند به اهداف خود در داخل خاک عراق برسند.[۲]
کاربران فعلی
قزاقستان پس از فروپاشی شوروی حدود ۳۰ فروند میگ-۳۱ به قزاقستان رسید. در سال ۲۰۰۷ قراردادی به ارزش ۶۰ میلیون دلار برای ارتقای ده فروند از آنها به میگ-۳۱بیام به امضا رسید.[۳]
روسیه در سال ۲۰۰۵ حدود ۳۷۰ فروند فعال در خدمت نظامی قرار داشتند که در سال ۲۰۰۸ و ۲۰۱۰ به ۱۹۰ فروند کاهش پیدا کردند.[۴]
کاربران سابق
اتحاد جماهیر شوروی
دفاع ضد هوایی شوروی
نیروی هوایی شوروی: که بین نیروی هوایی روسیه و قزاقستان تقسیم شد.
مشخصات
MIKOYAN-GUREVICH MiG-31 FOXHOUND.png
منبع اطلاعات Great Book of Modern Warplanes,[۵] MiG-31E data[۶]
مشخصات عمومی
خدمه: دو(خلبان و متخصص سیتمهای جنگافزاری)
طول: ۲۲٫۶۹ متر (74 ft 5 in)
پهنای بال: ۱۳٫۴۶ متر (44 ft 2 in)
ارتفاع: ۶٫۱۵ متر (20 ft 2 in)
بال: مساحت ۶۱٫۶ مترمربع (663 ft²)
وزن خالی: ۲۱٬۸۲۰ کیلو (48,100 lb)
وزن بارگیری: ۴۱٬۰۰۰ کیلو (90,400 lb)
بیشینه وزن برخاست: ۴۶٬۲۰۰ کیلو (101,900 lb)
پیشرانه: ۲× سولوویف د-۳۰ توربوفن با پس سوز
نیرو ی خشک: ۹۳ کیلو نیوتن (20,900 lbf) هرکدام
نیرو با پس سوز ۱۵۲ کیلو نیوتن (34,172 lbf) هرکدام
عملکرد
سرعت بیشینه: ارتفاع بالا: ۲٫۸۳ ماخ (3٬377 کیلومتربرساعت) ارتفاع پایین: ۱٫۲ ماخ (1٬432 کیلومتربرساعت)
شعاع عملیاتی: ۷۲۰ کیلومتر (450 mi) at Mach 2.35
برد ترابری: ۳٬۳۰۰ کیلومتر (2,050 mi)
سقف پروازی: ۲۰٬۶۰۰ متر (67,600 ft)
نرخ اوجگیری: ۲۰۸ متر بر ثانیه (41,000 ft/min)
بارگیری بال: ۶۶۵ کیلوبر مترمربع (136 lb/ft²)
نسبت نیرو به وزن: ۰٫۸۵
حداکثر بارگیری نیروی جی: ۵g
جنگافزار
یک توپ ۲۳ میلیمتری GSh-6-23
۴ جایگاه زیر بدنه برای موشک های ویمپل آر-۳۳ (آ-۹ آموس) یا ۶ جایگاه برای موشک های دوربرد ویمپل آر-۳۷ (آآ-ایکس-۱۳ ارو) فقط در میگ-۳۱ام/ام بی
۴ پیلون زیر بال برای:
دو موشک میان برد بیس نوات آر-۴۰ (آآ-۶ آکرید)
چهار موشک کوتاه برد فروسرخ آر-۷۳ (آآ-۱۱ آرچر) یا آر-۶۰ (آآ-۸ آفید)
چهار موشک دوربرد آر-۷۷ (آآ-۱۲ آدر).
بعضی هواپیماها توان حمل موشک های ضدراداری کا-اچ-۳۱ و کا اچ-۵۸ را نیز دارند.
موشک بالستیک، بدون سرنشین و دارای سکوی پرتابکنندهٔ هدایتشونده با یک یا چند مرحلهٔ پرتاب است که معمولاً نیروی رانش را برای بخش کوچکی از مسیر پرواز فراهم میکند.
تاریخچه
اس-۳۰۰ (به روسی: С-۳۰۰) یک سامانه موشکی سطحبههوای دوربرد و خودکششی با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاعهاست و در واقع نوع تکمیلی سامانه پدافندی ارتفاع بالای اس۲۰۰ به شمار میرود که در اواخر دهه ۱۹۷۰ توسط شرکت همکاریهای صنعتی آلماز برای نیروی دفاع هوایی شوروی ساخته شد. مدلهای مختلف این موشک در سازمان ناتو با نامهای سام ۱۰، سام ۱۲ و سام ۲۰[۱] شناخته میشوند.
اولین مدل این موشک با نام اس-۳۰۰ پی برای نخستین بار در سال ۱۹۷۹ در شوروی عملیاتی شد، هرچند تکامل آن از سال ۱۹۶۹ به منظور ساخت موشک سطح به هوایی با برد ۷۵ کیلومتر که هم در نیروی زمینی و هم در نیروی دریایی استفاده شود، آغاز شده بود.[۲] این موشک در ابتدا برای رهگیری هواپیماها و موشکهای کروز ساخته شده و بعدها توانایی رهگیری موشکهای بالیستیک نیز به آن افزوده شد.
اس-۳۰۰ پیاماو یکی از مرگبارترین موشکهای زمین به هوای قابل استفاده در تمامی ارتفاعها به شمار میرود که توانایی پیگیری همزمان ۱۰۰ هدف و درگیری با ۱۲ هدف را دارد. زمان آمادهسازی آن حدود ۵ دقیقهاست و موشکهای آن از نوع انبارشوندهاست که مانند مهمات معمولی نیاز به هیچگونه نگهداری در مدت عمر مفید خود ندارند. اس-۳۰۰ شباهت زیادی با سامانه پدافندی آمریکایی امآیام-۱۰۴ پاتریوت دارد. مدلهای پیشرفتهتر اس-۳۰۰ توانایی اجرای تاکتیک «بزن دررو»[۳] را دارند که بقاپذیری آنها را در شرایط جنگی افزایش میدهد و در شرایط ویژه میتوانند به عنوان یک سلاح تهاجمی عمل کنند؛ برای مثال موشکهای اس-۳۰۰ چینی مستقر در تنگه تایوان توانایی حمله به فضای هوایی تایوان را دارند و تهدیدی برای تمامی هواپیماهای آمریکایی به شمار میروند که ممکن است در درگیری احتمالی به کمک این کشور بیایند؛ به جز هواپیماهای فوقالعاده رادارگریز بی-۲ و جنگنده اف-۲۲ راپتور. به همین جهت پیشبینی میشود که مأموریت حمله وسیع به سیستمهای اس-۳۰۰ به جنگندههای اف-۲۲ واگذار شود. اس-۴۰۰ فاتح با نام ناتو سام-۲۰ سیستم موشکی تکاملیافته اس-۳۰۰ است که در سال ۱۹۹۹ معرفی و از سال ۲۰۰۶ وارد فعالیت در ارتش روسیه شدهاست.[۴]
موشک سطح به هوای اس۳۰۰ در سال ۱۹۷۹ برای دفاع از ساختمانهای حساس و مهم شوروی ساخته شد. این سامانه پدافندی سپس با تکمیل و توسعه بیشتر برای دفاع در برابر موشکهای بالستیک بکار میرود. تا کنون چندین نوع سامانه پدافندی اس-۳۰۰ با موشکهای متفاوت و سیستمهای راداری بهینه شده، افزایش ویژگی ECCM، افزایش دقت برخورد باهدف به خصوص برای اهدافی که در ارتفاع کم پرواز میکنند و موشکهای بالستیک طراحی شده است. دسته بندی کلی این نوع سامانه ها در نمودار درختی زیر نشان داده شده است.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
خانواده اس-۳۰۰ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
S-300V |
|
|
|
|
|
|
S-300P |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
S-300F |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
S-300V1 |
|
S-300V2 |
|
S-300PT |
|
|
|
|
S-300PS |
|
|
|
|
Fort |
|
Rif |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
اس-۳۰۰ ویام |
|
|
|
S-300PT-1 |
|
S-300PM |
|
|
|
|
S-300PMU |
|
Fort-M |
|
Rif-M |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Favorit-S |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
S-300VM1 |
|
S-300VM2 |
|
S-300PT-1A |
|
S-300PM1 |
|
|
|
S-300PMU1 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Antey 2500 |
|
|
|
|
|
|
|
S-300PM2 |
|
|
|
|
S-300PMU2 |
|
|
نسخه روسی |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Favorit |
|
|
|
|
|
نسخه صادراتی |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
S-300VMD |
|
|
|
|
|
|
|
S-400 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
یکی از اولین موشکهای این سریS-300P است که به سفارش وزارت دفاع روسیه تولید شد. این موشک میتواند کلاهکی را به اندازه ۱۳۳ کیلوگرم با بیشینه برد ۴۷ کیلومتر حمل کند. کمترین برد آن پنج کیلومتر است و میتواند در ارتفاع ۳۰ متری پرواز کند. سرعتش به سه کیلومتر در ثانیه میرسد و در ۲۸ ثانیه میتواند از خود عکس العمل نشان دهد. زمان آماده پرتاب شدنش کمتر از پنج دقیقهاست.
این گونه امکان نصب بر روی کشتیها را دارد. در سال ۱۹۸۴ مدل S-300F ساخته شد. مدل F در اصل موشک متناسب با نیازهای نیروی دریایی روسیه بود که از سیستم پرتاب ۵V55RM استفاده میکند. سرعت آن ۴۶۸۰ کیلومتر در ساعت است و میتواند کلاهکی به اندازه کلاهک مدل P (۱۳۳ کیلوگرم) ولی با بردی دوبرابر (حدود ۹۰ کیلومتر) را با خود حمل کند. بیشینه سرعت آن ۶۱۲۰ کیلومتر در ساعت و طول خود موشک با کلاهک ۲۵/۷ متر است. کمترین برد آن هفت کیلومتر و سقف پروازش ۲۵هزارمتر است و با سوخت جامد نیروی پیشرانش را تامین میکند. یک سیستم راداری معروف به ریف روی آن نصب کردند که میتواند در یک زمان شش هدف را شناسایی کند و به آنها هجوم برد.
مدل S-300FM در سال ۱۹۹۰ ساخته شد که باز هم مدلی برای نیروی دریایی بود. بسیار مدرن و پیشرفته بود. بیشینه سرعت آن به ۱۰ هزار کیلومتر در ساعت میرسد، وزن آن ۱۴۸۰ کیلوگرم است و این تفاوت بیش از هزار کیلوگرمی را میتوان در وضعیت نیروهای پیشران این موشک دانست. طول آن ۵/۷ متر، قطرش ۵۲/۰ متر و فاصله دوسر بالچههای عقب ۰۳/۱ متر است. برد آن ۹۰ کیلومتر است و میتواند ۱۵۰ کیلوگرم کلاهک را با خود حمل کند. بیشینه سرعتی معادل ۷۵۶۰ کیلومتر در ساعت دارد که در ارتفاع ۲۵ هزارمتری پرواز میکند.
اس-۳۰۰ وی که با نام ناتو سام-۱۲ گلادیاتور یا جیانت شناخته میشود، برخلاف مدلهای دیگر در کارخانه آنتی تولید میشود. این مدل بر روی یک خودرو شنیدار نصب میشود که مشابه شاسی نفربر امتیالبی است. به همین دلیل قابلیت تحرک این سیستم در خارج از جاده بسیار بیشتر از انواع دیگر است. همچنین یک موشک مخصوص برای درگیری با موشکهای بالستیک برای این سیستم تهیه شده است.
این موشک از لحاظ ظاهری بسیار شبیه مدل FM است حتی وزنش با آن یکی است. طول آن ۹۸/۶ متر، قطرش ۴۵/۰ متر و فاصله دوسر بالش ۰۴/۱ متر است. در ارتفاع ۲۷ هزار متری پرواز میکند و سوختش از مواد جامد تشکیل میشود. کمترین بردش پنج کیلومتر و بیشترین برد آن ۹۰ کیلومتر است. مدل بعد در سال ۱۹۹۷ ساخته شد که در واقع یک نمونه برداری از مدل MU بود. این موشک MU-2 نام داشت که از لحاظ اندازه و ابعاد دقیقاً مانند مدل قبلی بود ولی بردش به میزان ۱۰۵ کیلومتر افزایش یافته بود یعنی برد کلی آن به ۱۹۵ کیلومتر رسید. توانایی حمل آن نیز بیشتر شدهاست و میتواند ۱۸۰ کیلوگرم کلاهک را با خود حمل کند. سری ساخت این موشکها تا سال اخیر ادامه یافت.
قراردادی به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۰۷ برای فروش این سامانه پدافندی از سوی روسیه به ایران به امضا رسیده بود که بدون تحویل هیچگونه موشکی از سوی روسها فسخ شد. دمیتری مدودوف رئیسجمهور روسیه در سال ۲۰۱۰ در راستای اجرای قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت دستوری را صادر کرد که به موجب آن فروش هرگونه موشک و جنگافزارهای دیگری چون تانکهای جنگی، خودروهای زرهی، ادوات توپخانهای کالیبر بالا، کشتیها و هواپیما و هلیکوپترهای نظامی به ایران ممنوع شدهبود.[۵] وزیر دفاع ایران نیز در سال ۹۱ اعلام کرد که ایران طرح تولید موشک مشابهی را در دست دارد .[۶]